Günümüzden yaklaşık 12.000 yıl önce insanlık tarihinin en önemli değişimleri yaşanmaya başlamış. İnsanoğlu avcı-toplayıcı bir yaşam tarzından yerleşik hayata, çiftçi-üretici düzene geçmek üzereymiş. Üstelik bu geçiş döneminde sandığımız gibi mütevazı ve basit bir yaşam tarzıyla yetinmemişler, aksine görkemli bir evre yaşamışlar. Büyük olasılıkla da tarım ihtiyacıyla yerleşik hayata geçmemişler, yerleşik hayata geçtikten sonra tarım ihtiyacı doğmuş. Bu süreç Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan topraklarda, en çok da Göbeklitepe civarında yaşanmış. Göbeklitepe avcı-toplayıcı insanların yarattığı bir kült merkezi olmuş. Günümüzde dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğu kabul edilen Göbeklitepe, günlük yaşama yönelik mekânlarla değil, törensel amaçlı inşa edilen özel yapılarla kaplı. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Göbeklitepe

Uzun yıllar boyunca insanlığın tek tanrılı dinlerden önce çok tanrılı döneme ait ilk tapınağının Malta Cumhuriyeti‘ndeki M.Ö 3600 yılına tarihlenen Ġgantija Tapınakları olduğu sanılıyordu. Ancak M.Ö 10500-8600 arasına tarihlenen Göbeklitepe’nin bulunmasıyla birlikte bu geçerliliğini yitirdi. Göbeklitepe insanlık tarihi bilgilerimizdeki ezberleri bozan, tarihi sil baştan yazdıran bir yer oldu. Bu nedenle de tarihin sıfır noktası olarak nitelendiriliyor.

Göbeklitepe

Göbeklitepe’nin anıtsal bulguları yetkin bir taş işçiliğini yansıtıyor. Taş üzerinde kabartma tekniğiyle yapılarak aktarılan motiflerin içerik zenginliği ise karmaşık bir düşünsel düzeye ulaşıldığını gösteriyor. Eserlerdeki büyük boyutluluk, anıtsal ve sayısal yoğunluksa gelişmiş sosyal düzenin, organizasyon ve koordinasyon kabiliyetinin ipuçlarını veriyor. Bu dönem için beklenmedik düzeye ulaşan bu kültür ve 12.000 yıl öncesinin günümüze ilettiği bu kapsamlı bilgi hazinesi, Göbeklitepe’yi eşsiz ve özel yapıyor. Göbeklitepe, 2018 yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Göbeklitepe

Göbeklitepe’deki en yüksek tepenin üzerinde toprak dolguyla omfalos yaratılmış. Omfalos, göbek yani Tanrı’nın anne karnında ruhu yarattığı yer demek. Tanrı ile iletişim burada kurulmuş. Mabetlere iki sütun arasından giriliyor. Kutsal geometriye göre iki sütun arasından girilen mabetler rahimi sembolize ediyor, bu da yeniden doğuş ve başlangıç anlamına geliyor. Anıtlardaki sembollerse eril olarak betimlenmiş. Yani kadında doğuştan var olan anne şefkatine ulaşmak için erkek inisiyatik eğitim almış.

Göbeklitepe

Göbeklitepe’nin anıtsal yapılarının Neolitik dönemdeki insanlar tarafından avcı-toplayıcı kimliklerini, inançlarını terk etmek üzere bilinçli olarak doldurulup kapatıldığı sanılıyor. Bu sayede bu yapılar tahrip olmadan günümüze kadar ulaşmış.

Göbeklitepe nerede? Göbeklitepe’ye nasıl gidilir?

Göbeklitepe, Şanlıurfa il merkezinin yaklaşık olarak 22 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında yer alıyor. Eğer toplu taşıma ile gidecekseniz Şanlıurfa kent merkezindeki Abide durağından hareket eden 100 numaralı otobüse binerek Göbeklitepe’ye ulaşabilirsiniz.

Buraya organize turlara katılarak da gelebilirsiniz. Ben de dünyanın her yerine turlar düzenleyen arkadaşım Mehmet Altay’ın turu ile geldim. (Instagram: mehmetaltie /  (541) 537-1225) Hepimiz hayranlıkla burayı gezdik.

Göbeklitepe

Mehmet Altay’ın organize ettiği GAP turunda grubumuzla dağdağan dilek ağacının önündeyiz

Göbeklitepe’de gezilecek yerler listesi

Göbeklitepe’nin ritüel amaçlı yapılarının merkezinde boyu 5 metreye varan, kireçtaşından şekillendirilmiş T biçimli iki tane dikilitaş bulunuyor. Aynı formda ama daha küçük boyutlu dikilitaşlar ise yapı duvarlarının iç çeperine merkez iki dikilitaşa yönlendirilmiş olarak yerleştirilmiş.

Göbeklitepe

T biçimli dikilitaşlar stilize edilmiş insan heykelleri olarak algılanıyor. Dikilitaşların üzerinde kabartma tekniğinde yapılan hayvan motifleri ve çeşitli soyut semboller görülüyor. Bütün bunlar sadece süsleme unsuru olarak değil, haberleşme sistemi olarak yapılmış.

UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Göbeklitepe, sadece ülkemiz için değil dünya arkeoloji tarihi açısından da eşi emsali bulunmayan bir yer. Burası hepimizin gezi listesinde baş sıralarda yer almayı hak ediyor.

Keşfetmeniz dileğiyle…