Şanlıurfa – Peygamberler Şehri

Peygamberler diyarı olarak bilinen Şanlıurfa, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alıyor. Harran ve Şanlıurfa, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici listesinde yer alıyor. Kurtuluş Savaşı’ndaki başarılarından dolayı 1984 yılında Şanlı unvanını alan Urfa’da Türk, Kürt, Zaza, Arap, Çerkez, Afgan ve Ermeni kökenliler birlikte kardeşçe yaşıyorlar. Şanlıurfa; zengin mutfağı, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesinde yer alan sıra geceleri, peygamberleri anacağınız Balıklıgöl’ü, tarih kokulu Harran’ı, Cittaslow ağına üye Halfeti’si, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan ve insanlık tarihini değiştiren Göbeklitepe’si ile ülkemizin en eşsiz hazinelerinden biri.

Arkeolojik kazılardan elde edilen buluntulara göre tarihi 12.000 yıllık uzun bir geçmişe sahip olan şehrin Neolitik Çağ insanları tarafından iskân edildiği kanıtlanmış. Tarih boyunca çeşitli uygarlıklara sahne olan kente Araplar; Urhai ve El-Ruha, Selevkoslar; Edessa adını vermişler.

Şanlıurfa, “İnançlar Diyarı” olarak anılıyor. Neden mi? Dünyanın en eski tapınak kalıntıları burada bulunuyor. Asur, Babil dönemlerinde ay, güneş, gezegenlerin kutsal sayıldığı Pagan dininin tapınakları burada (Harran ve Soğmatar’da) bulunuyor. Üç semavi dinin atası olarak bilinen Hz. İbrahim burada doğmuş, Hz. Eyyub ve pek çok peygamber burada yaşamış, Hz. İsa burada kutsanmış.

Şanlıurfa’da gezilecek yerler listesi

Konaklama önerisi mi istediniz?

Mesela Kasr-ı Hayat Butik Otel oldukça güzel bir konak. Binası eski bir Ermeni aktarı olarak hizmet vermiş. Restore edilip otele çevrildi. Cuma-cumartesi akşamları ve talebe göre diğer günler sıra gecesi organize ediliyor. Alkolsüz.

Kasr-ı Hayat Butik Otel

Nahrin Hotel çok güzel. Akşamları düzenlenen sıra gecesi de oldukça keyifli. Alkollü.

Nahrin Hotel’de annem ve teyzem Fidan ile sıra gecesindeyiz

Geldiğinizde Sembol Ocakbaşı’nda da leziz kebap ve ciğerlerin tadına bakmanızı öneririm.

Sembol Ocakbaşı

İsotçu Pazarı içindeki Paflar Ciğer ve Kebap lezzetleriyle damak çatlatıyor.

Paflar Ciğer ve Kebap

Şanlıurfa gezilecek yerler bakımından oldukça zengin bir kent. Şehir merkezini rahatlıkla yürüyerek gezebilir, Göbeklitepe, Harran, Halfeti’ye dolmuşlarla gidebilirsiniz. Ancak Karahantepe, Soğmatar, Şuayb gezileri yapmak isterseniz araçsız gitmeniz mümkün değil. Araba kiralayabilir ya da yerel bir acenteyle çalışabilirsiniz. Ben Göncü Turizm ile gezdim. Sahibi Cem Göncü her konuda yardımcı oldu. +90 532 433 85 64. Gönül rahatlığıyla arayabilirsiniz.

Gelin, şimdi Şanlıurfa’yı gezelim.

Göbeklitepe

Uzun yıllar boyunca insanlığın tek tanrılı dinlerden önce çok tanrılı döneme ait ilk tapınağının Malta Cumhuriyeti‘ndeki M.Ö 3600 yılına tarihlenen Ġgantija Tapınakları olduğu sanılıyordu. Ancak Göbeklitepe’nin bulunmasıyla birlikte bu geçerliliğini yitirdi. Göbeklitepe insanlık tarihi bilgilerimizdeki ezberleri bozan, tarihi sil baştan yazdıran bir yer oldu. Bu nedenle de tarihin sıfır noktası olarak nitelendiriliyor.

Göbeklitepe, Şanlıurfa il merkezinin yaklaşık olarak 22 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında yer alan dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğu. Olağandışı buluntuları ile kutsal bir merkez olduğu kanısı uyandırıp M.Ö 10500-M.Ö 8600 arasına tarihlendiriliyor. Göbeklitepe’nin bize bıraktığı izler sayesinde insanoğlunun avcı-toplayıcı bir yaşam tarzından yerleşik hayata, çiftçi-üretici düzene geçmek üzereyken sandığımız gibi mütevazı ve basit bir yaşam tarzıyla yetinmediklerini, aksine görkemli bir evre yaşadıklarını görebiliyoruz. Büyük olasılıkla da tarım ihtiyacıyla yerleşik hayata geçmediklerini, yerleşik hayata geçtikten sonra tarım ihtiyacının doğduğunu öğreniyoruz. Göbeklitepe, 2018 yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Göbeklitepe

Karahantepe

Tek Tek Dağları Milli Parkı içindeki Kargalı Mahallesi yakınlarında bulunan Karahantepe‘de, Göbeklitepe’deki dikili taşların benzerleri bulundu. Göbeklitepe’de hayvan figürleri yer alırken Karahantepe’de hayvan figürleri ve ağırlıklı olarak da kafalarında korktukları hayvanların betimlendiği insan figürlerinin yer aldığı görülüyor. “T” biçiminde 250’nin üzerinde dikili taş, Neolitik döneme ait insan ve hayvan heykelleri, ana kayaya oyulu çukur tabanlı yapılar nedeniyle Karahantepe; Göbeklitepe’den sonra dünyada ses getiren keşiflerden birisi oldu. Yöre halkı tarafından Keçilitepe olarak da bilinen alan Göbeklitepe’den 400 yıl daha eski bir tarihe sahip.

Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenen Karahantepe Ad Yapısı

Eyyup Peygamber Makamı ve Camisi

Hz. Eyyup hayatını ağır sınavlarla geçiren, malını mülkünü, ardından tüm evlatlarını kaybeden, hastalanan, herşeye sabır gösteren ve yeniden sağlığına kavuşmasıyla tanınan bir peygamber. Hz. Eyyub’un hastalanıp çile çektiği mağaranın da yer aldığı makam, sabır dileyen ziyaretçilerin akınına uğruyor. Hz. Eyyup’un burada iyileştiği ve yaşadığı rivayet ediliyor. Şifalı olduğu söylenen suyundan biz de içtik, çakralarımızı açtık, dertlerimize deva bulacağımızı umut ettik.

Eyyup Peygamber Makamı ve Camisi

Harran

Kendi adıyla anılan bir ovanın merkezinde, M.Ö 3000 yılı civarında kurulan Harran (Carrhae), turistlerin gözbebeği bir yer. Mezopotamya putperestliğinin en önemli merkezlerinden biri olan yerleşimde Ay Tanrısı Sin ile Güneş Tanrısı Şamaş’ın mâbedleri varmış. Ticaret akışının binlerce yıl boyunca Harran üzerinden yapılması, zengin bir kültür birikiminin oluşmasına neden olmuş. Harran ve Şanlıurfa, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici listesinde yer alıyor.

Şanlıurfa – Harran Antik Şehri

Günümüzde sadece kalıntıları bulunan Ulucami ve Harran Üniversitesi dünyanın ilk İslam üniversitesi olarak geçiyor. 750’lerde Emeviler tarafından kurulmuş. Hem cami hem medrese olarak kullanılmış. Burada pek çok bilim insanı yetişmiş.

Harran

Harran’da 260 yıllık eski Harran evlerini gezebiliyorsunuz. Sadece sıvaları yeni olan bu evlerde artık yaşanmıyor, evler sadece turistik amaçlı kullanılıyor. Pişmiş tuğla, saman ve topraktan yapılan evlerin her bir odası 1.600-1.700 tuğladan oluşuyor.

Şanlıurfa – Harran Kümbet evler

Kümbet evler

Kümbet evler

Harran civarında görülecek başka yerler de var. Bir taş ocağı olan Bazda Mağaraları’nı, Eyyubiler döneminde yaptırılan Han El-Ba’rur Kervansarayı’nı, Geç Roma dönemine (M.S 4-5. yüzyıl) tarihlenen yerleşim yeri Şuayb‘ı, Abgar Krallığı döneminde ay ve gezegen tanrıları için tapındıkları bir kült merkezi olarak kullanılan Soğmatar‘ı ziyaret edebilirsiniz.

Soğmatar

Balıklıgöl (Aynzeliha ve Halil-Ür Rahman Gölleri)

Şehir merkezinin güney batısında yer alan ve İbrahim Peygamberin ateşe atıldığında düştüğü yer olarak bilinen Aynzeliha ve Halil-Ür Rahman Gölleri, kutsal balıkları ve çevrelerindeki tarihi eserler ile kentin en çok ziyaretçi çeken yerlerinden biri.

Balıklıgöl – Halil-Ür Rahman Gölü

İbrahim Peygamber tek tanrı fikrini savunuyormuş. Bu nedenle devrin zalim hükümdarı Nemrut tarafından bugünkü Urfa Kalesi’nin bulunduğu tepeden ateşe atılmış. Bu sırada Allah ateşe, Ey ateş, İbrahim’e karşı serin ve selamet ol, emri vermiş. Bu emir üzerine ateş suya, odunlar da balığa dönüşmüş. İbrahim Peygamber, Halil-ür Rahman Gölü’ne sağ olarak düşmüş. Rivayete göre Nemrut’un kızı Zeliha da İbrahim’e inandığından kendisini onun peşinden ateşe atmış. Zeliha’nın düştüğü yerde de Aynzeliha Gölü oluşmuş.

Balıklı Göl – Aynzeliha Gölü

Rizvaniye Camii

Rizvaniye Camii, Balıklıgöl’ün hemen ucunda bulunan tek minareli cami. Bizans Dönemi’nde burada St. Thomas adında bir kilise varmış. Osmanlı Dönemi’nde 1716 yılında onun yerine bu cami yapılmış.

Rizvaniye Camii

Dergâh Camii (Mevlid-i Halil Camii)

Hz. İbrahim’in doğduğu mağaranın bitişiğinde yer alan Dergâh Camii (Mevlid-i Halil Camii), Osmanlı döneminde 1523 yılında inşa edilmiş.

Dergâh Camii (Mevlid-i Halil Camii)

Halil Ür-Rahman (Döşeme) Camii

504 tarihinde Rahip Urbisyus tarafından Hz. Meryem adına bir kilise inşa ettirilmiş. Abbasi Halifesi Me’mun döneminde (813-833) bu kilise camiye dönüştürülmüş.

Halil Ür-Rahman (Döşeme) Camii

Urfa Kalesi

Yapımı hakkında kesin bir bilgi olmasa da kabul edilen görüşe göre Urfa Kalesi’nin M.S 812-814 yılları arasında Abbasiler döneminde yapıldığı sanılıyor. Kalenin üzerindeki korint başlıklı iki sütun Edessa Kralı 9. Manu döneminde, M.S 240-242 yılları arasında birer anıt sütun olarak yapılmış.

Urfa Kalesi’nden şehir manzarası

Şanlıurfa Kalesi

Tarihi Çarşılar

Gümrük Han’ın avlusunda mırra, menengiç, çay, kahve içebilir, Şanlıurfa Bedesteni’nde yöresel giysiler satın alabilir, Halıcılar Çarşısı’nda halı, kilim, keçe gibi yöresel ürünleri bulabilir, Bakırcılar Çarşısı’nda bakırcılar ve kuyumculardan alışveriş yapabilirsiniz.

Gümrük Han

Şanlıurfa Müzesi

Şanlıurfa Müzesi kesinlikle olağanüstü bir müze. Müzede Göbeklitepe’nin bir modelini görebilirsiniz. Bunun yanında Asur, Babil ve Hitit çağlarına ait taş eserler, eski çağlardan aletler ve etnografik kalıntılar da sergileniyor.

Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenen Balıklıgöl heykeli

Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenen bereketli hilal

Haleplibahçe Mozaik Müzesi

Haleplibahçe Mozaik Müzesi’nde Haleplibahçe’de ortaya çıkan mozaikler sergileniyor. Şanlıurfa’dan yurt dışına kaçırılan Orfeus Mozaiği, Dallas Sanat Müzesi’nde, yurda getirildikten sonra İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilendi, daha sonra da Şanlıurfa’ya getirildi. Panoda Frig başlıklı ozan Orfeus sağa dönük oturarak lir çalıyor. Solunda etçil hayvanlardan aslan, ayı, leopar ve domuz, sağında otçul hayvanlardan dağ keçisi ve at, sol üst köşede ise kuşlar onun çaldığı liri dinliyor.

Haleplibahçe Mozaik Müzesi

Haleplibahçe Mozaik Müzesi

Urfa Kent Müzesi

Urfa Kent Müzesi’nde Şanlıurfa şehrinin kuruluşundan günümüze kadar tarihi, coğrafi, arkeoloji, inanç, kültürel, sosyal, ekonomik, ticari, ulaşım, sağlık, mimari, spor, idari yapı ve turistik yapısına ilişkin gelişimi sergileniyor.

Urfa Kent Müzesi

Reji Kilisesi (Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi)

Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi, 6. yüzyıla tarihlenen bir kilisenin üzerine 1861 yılında inşa edilmiş. Hz. İsa’nın 2 havarisi anısına inşa edildiğinden onların ismini almış. 1924 yılına kadar Urfalı Süryaniler’in Halep’e göç etmesine kadar aktif olarak kullanılmış, sonra Tekel tarafından tütün fabrikası ve üzüm deposu olarak hizmet vermiş. Tekel kelimesinin Fransızca karşılığı olan Regie ismini alarak Reji Kilisesi olarak anılmaya başlamış.

Reji Kilisesi

Kızılkoyun Nekropolü

Tılfındır Tepesi yamaçlarında kurulan Kızılkoyun Nekropolü, Edessa Antik Kenti’nin nekropol yani mezarlık alanı. M.S 2-4. yüzyıla, Antik Yunan ve Roma dönemine tarihlenen kaya mezarların içinde ölü yatak odaları, mitolojik ve dini sahnelerin yer aldığı kabartmalar dikkat çekiyor.

Kızılkoyun Nekropolü

Halfeti

Halfeti, Kayıp Kent ya da Saklı Cennet olarak biliniyor. Birecik Barajı’yla % 80’i sular altında kalan Halfeti gördüğüm ân beni büyüledi. Sular altında kalmadan önceki hâlini görmediğimden gözlerim sadece şimdiki ışıl ışıl ve etkileyici görüntüsüne konsantre oluyordu. Özellikle tekne turunda karşımıza çıkan, gövdesi Fırat Nehri’nin altında kalıp sadece minaresinin bir kısmı suyun üzerinde olan caminin görüntüsü, hafızalardan silinmeyecek kadar muhteşemdi.

Halfeti

Halfeti

Halfeti

Halfeti uluslararası bir ağ olan Cittaslow yani Sakin Kentler Birliği’ne üye. Cittaslow 1999’da İtalya’da kurulmuş olan bir belediyeler birliği. Birliğe üye olmak isteyen kentler birliğin düzenlediği kriterler üzerinden değerlendiriliyor. Bu birliğe kabul edilen Halfeti’de de hayat gerçekten yavaş geçiyor.

Şanlıurfa – Halfeti

Birecik Kelaynak Üretme İstasyonu

Yol boyunca güzelim fıstık ağaçlarını görüntüledik. Kente vedamızı Birecik’te Fırat Nehri kenarında kontrolsüz tarım ilacı kullanımı nedeniyle nesli neredeyse tükenen kelaynak kuşlarını izleyerek hüzünlü bitirdik.

Kelaynak kuşları

Hani kızılderili atasözü der ya: Doğa bize atalarımızdan miras değil, torunlarımızdan emanet verilmiştir. Keşke tüm insanlık bunu uygulayabilse!

Şanlıurfa sıra gecesi UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesinde

Evet, gelelim önemli bir geleneğe: Buradan sakın sıra gecesi yaşamadan dönmeyin!

Genellikle kış gecelerinde birbirine yakın yaş grubundaki gençlerin veya orta yaşlardaki arkadaş gruplarının her hafta bir başka arkadaşın evinde olmak üzere haftada bir akşam belirli bir niteliğe ve düzene göre sıra ile yaptıkları toplantılara sıra gecesi deniyor. Zügürt Ağa, Eşkıya gibi birçok filmlerde yer verilen sıra gecesi sahnesi sıra gecesine ilgi çekmeyi başardı. Sıra gecesi adı altında düzenlenen televizyon programlarının bir kısmında sıra gecesi içindeki sohbet, oyunlar ve müzik gibi bölümler yansıtılmaya çalışılmışsa da çoğunda sıra gecesinin sadece müzik faslı bölümü yer aldı. Halbuki müzik sıra gecesinin sadece bir bölümü. Sıra gecesinin müzik yanında çok daha başka fonksiyonları var. Bu geleneksel sohbet toplantıları, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesinde yer alıyor.

Sıra gecesi

Eğer bir GAP turu yaparsanız, Şanlıurfa en beğendiğiniz illerden biri olacak. Özellikle de Göbeklitepe, Karahantepe, Harran ve Halfeti, hayata bambaşka bir açıdan bakmanızı sağlayacak.

Keşfetmeniz dileğiyle…