Çatalhöyük Neolitik Kenti

Tarihi M.Ö 7400 yıllarına uzanan Konya sınırları içindeki Çatalhöyük Neolitik Kenti; insanlığın bir aşamasının eşsiz bir tanıklığını teşkil ettiği, döneme has bir yerleşim tarzıyla toplum anlayışı ve eşitlik ideallerine dayanan bir kentsel plana sahip olan bir ören yeri. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor. Burası insanlığın avcı toplayıcılıktan ilk kent modeline geçiş aşamasını temsil ediyor. Orta Doğu ve Anadolu’da diğer Neolitik alanlar bulunmuş olmasına rağmen, Çatalhöyük Neolitik Kenti kalıntıların boyutu, yaşayan toplumun yoğunluğu, güçlü sanatsal ve kültürel gelenekler ve zaman içindeki sürekliliğin benzersiz bileşimiyle olağanüstü evrensel değer taşıyor. Çatalhöyük’ün diğer Neolitik yerleşimlerden temel farkıysa bir köy yerleşmesini aşıp kentleşme evresini yaşamış olması.

Çatalhöyük evleri çizimi, Konya Arkeoloji Müzesi

Çatalhöyük Neolitik Alanı, 9.500 yıllık tarihiyle dünyanın en önemli arkeolojik alanlarından biri. Yaklaşık 8.000 insanı barındırmış olan bu Neolitik yerleşim, tarih öncesinde yerleşik düzene geçen, toplayıcılık ve avcılıktan kurtularak ekip biçen ve üreten yerleşmelerin en önemlileri arasında bulunuyor. Burada tamamen eşitlikçi bir toplum yapısı görülüyor; herhangi bir kamusal alan, ortak buluşma alanları yok. İlk ev mimarisi, ilk manzara resmi, ana tanrıça kültü gibi özgün buluntuları ve inanç eserleri ile burası insanlık tarihine ışık tutuyor. Pişmiş topraktan yapılmış damga mühürler sayesinde günümüzdeki mülkiyet kavramının da Çatalhöyük’te başladığını görüyoruz. Çatıdan girilen ev yapısıyla da günümüzden farklı bir hayat tarzı olduğunu fark ediyoruz.

Çatalhöyük’te bulunan çocuk iskeleti, Konya Arkeoloji Müzesi

Çatalhöyük nerede? Çatalhöyük’e nasıl gidilir?

Çatalhöyük Neolitik Kenti; Konya şehrinin 52 km güneydoğusunda, Çumra ilçesinin 11 km kuzeyinde, Konya Ovası’na hâkim buğdaylık bir arazide bulunuyor. Buraya toplu taşıma yok, özel aracınızla ya da organize turlarla gelmeniz gerekiyor.

Çatalhöyükte bulunan çizimler, Konya Arkeoloji Müzesi

Çatalhöyük’te bulunan el izleri, Konya Arkeoloji Müzesi

Çatalhöyük’de gezilecek yerler listesi

İki höyükten oluşan Çatalhöyük Neolitik Kenti’nin daha uzun olan Doğu Höyüğü, M.Ö 7400-M.Ö 6200 yılları arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşuyor. Bu katmanlarda sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer alıyor. Batı Höyüğü ise M.Ö 6200-M.Ö 5200 yılları arasına tarihlenen Kalkolitik Dönem’e ait kültürel özellikler gösteriyor. Batı Höyüğü ziyaret edilmiyor.

Çatalhöyük harita

Çatalhöyük Ziyaretçi Merkezi

Ziyaretçi merkezi Çatalhöyük hakkında genel bilgiler veriyor. 9.500 yıl önce insanların sokak kullanmadıklarını, damların üzerinde yaşadıklarını, eşitlikçi bir toplum yapısı içinde olduklarını öğreniyoruz.

Ziyaretçi Merkezi’nde gösterilen Çatalhöyük yerleşim planı

Ziyaretçi Merkezi’nde gösterilen çizimler

Ziyaretçi Merkezi’nde gösterilen evlerin yaşam döngüsü

Model Evler

2017 yılında yapılan 4 adet model evi gezerken Çatalhöyük’teki yaşamın nasıl olduğunu hayal edebiliyoruz.

Model evler

Model evler, kazılardaki kalıntılardan örnek alınarak yapılmış. Orijinalinden farklı olan tek bir şey var, o da evlerin kapılarının giriş-çıkış yapabilmesi için açılmış olması. O dönemlerde böyle kapılar yokmuş, çatının üzerindeki açıktan giriş-çıkış yapılıyormuş.

Model evlerde Çatalhöyük yaşamında evlere çatıdan giriş-çıkış yapıldığını görüyorsunuz

Evlerde boğa, koyun, keçi kafatasları, kırmızı aşı boyasından yapılan el basmaları ve çizimler, sazlık alanlarda balık tuttukları oltalar, nadir bulunan oldukça parlatılmış obsidyen aynalar bulunmuş.

Model evlerde hayvan kafatasları, çizimler görülüyor. Bu fotoğrafta bir yatak odasında çizilen Çatalhöyük haritasını ve yanardağ patlamasının resmedilişini görüyorsunuz.

Evlerde akbaba çizimlerine de çok rastlanıyor. Bazı ölüleri akbabalara verip kalan kemiklerini gömmüşler. Bazı ölüleri bütün olarak gömmüşler. Gömdükleri yerin üzerini kapatıp orayı kendi yatakları olarak kullanmışlar.

Model evlerde akbaba çizimleri ve ölünün kemikleri görülüyor

Doğu Höyük

Doğu Höyük, bugüne kadar bulunan en gelişmiş Neolitik Çağ yerleşimi olarak adlandırılıyor. Doğu Höyük’te Neolitik Çağ’da (M.Ö 7400-M.Ö 6200 yılları arasında) 18 Neolitik yerleşim katmanı açığa çıkarılmış.

Doğu Höyük

Üzeri kapatılan Doğu Höyük, bir ahşap platform üzerinde yürüyerek geziliyor.

Doğu Höyük

Her ne kadar küçük bir alan olsa da 9.500 yıllık tarihi yerinde yaşarken oldukça etkileniyorsunuz.

Doğu Höyük

Batı Höyük

Batı Höyük, Kalkolitik Çağ’da (M.Ö 6200-M.Ö 5200 tarihleri arasında) yerleşim yeri olarak kullanılmış. Ziyarete kapalı.

Batı Höyük

Boncuklu Höyük

Boncuklu Höyük, Çatalhöyük’ün 9 km güneyindeki Hayıroğlu Köyü’nde bulunuyor. Boncuklu’da yaşayan insanların 10.300 yıl önce, yani Çatalhöyük’ün iskânından 1.000 yıl önce yaşadıkları sanılıyor. Bu dönemde insanların çiftçiliğe rağmen yiyeceklerinin çoğunu avcılık ve toplayıcılık yöntemiyle sağladıklarını görüyoruz.

Boncuklu Höyük

UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Çatalhöyük, ülkemizin en değerli ören yerlerinden biri.

Çatalhöyük’te bulunan Ana Tanrıça Heykeli, Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergileniyor

Keşfetmeniz dileğiyle…