Konya denince aklıma Prehistorik döneme uzanan tarihi ve Hitit uygarlığı geliyor elbet, ama Mevlâna ve felsefesi benim için belki de bunların bile ötesinde. O zaman gezelim, görelim Konya‘yı hep birlikte. Zaten dememişler mi gez dünyayı, gör Konya’yı diye…

Madem Mevlâna dedik, onun en önemli sözlerinden biriyle başlayalım onu anmaya:

Gel, gel
Ne olursan ol, gel
İster kâfir, ister mecusi, ister puta tapan ol, gel
Bizim dergâhımız ümitsizlik dergâhı değildir
Yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel

Mevlâna doğru yoldan ayrılanları gafletten uyandırmış, inancın kudretini hatırlatmış ve aklın önemini sürekli vurgulamış bir alim. O zaman biraz daha yakından tanıyalım Mevlâna’yı.

Mevlâna Celaleddin-i Rumî kimdir?

Mevlâna, 30 Eylül 1207 yılında bugünkü Afganistan sınırları içinde bulunan Belh şehrinde doğmuş. Babası Bilginlerin Sultanı ünvanını alan Bahaeddin Veled‘miş. Moğol istilası nedeniyle ailece Belh’ten ayrılıp Bağdat üzerinden Kabe’ye gelmişler ve burada Hac görevini yapmışlar. Sonra da Karaman’a gelerek bir medreseye yerleşmişler ve Karaman’da 7 yıl yaşamışlar. Mevlâna bu süre içinde Gevher Hatun’la evlenip 2 çocuk babası olmuş. Gevher Hatun ölünce Kerra Hatun ile ikinci evliliğini yapmış ve ondan da 2 çocuğu olmuş.

Selçuklu Devleti o yıllarda en parlak dönemini yaşıyormuş ve başkenti Konya imiş. Sultan Alaaddin Keykubat, Mevlâna’nın babası Sultanü’l-Ulema Bahaeddin Veled’in ilim adamları ve sanatkarlarla dolu olan Konya’ya yerleşmesini istemiş. Altunaba (İplikçi) Medresesi‘ne yerleşen Sultanü’l-Ulema, bir alim olarak bu medresede vaazlar vermeye başlamış.

Sultanü’l-Ulema ölünce müritleri oğlu Mevlâna’nın etrafında toplanmış. İplikçi Medresesi böylece Mevlâna’nın vaazlarını dinlemeye gelenlerle dolup taşmış.

Mevlâna, 15 Kasım 1244 yılında Şems-i Tebrizi ile karşılaşmış. Şems’te mutlak kemalin varlığını, cemalinde de Tanrıların nurlarını görmüş. Ancak Şems aniden ölünce Mevlana uzun yıllar inzivaya çekilmiş. Daha sonra da tasavvufi fikir ve düşüncelerini anlattığı Mesnevi gibi eşsiz eserlerini dünya edebiyatına hediye etmiş. Hayatını hamdım, piştim, yandım olarak niteleyen Mevlâna’yı yakan kişi de Şems’tir.

Ölümümüzden sonra mezarımızı yerde aramayınız
Bizim mezarımız ariflerin gönüllerindedir

diyen Mevlâna’nın ölüm günü 17 Aralık’tır. Bu ölüm günü Şeb-i Arus yani düğün gecesi olarak kutlanır. Sema gösterileriyle taçlandırılan törenler, her yıl gösterileri izlemeye gelen binlerce kişiyle dolup taşar. Ne de olsa onun ölüm gününde ağlamak yakışık almaz, düğün gününde gama kedere yer yoktur.

Mevlevî Sema Töreni, Allah’a ulaşma yolunun derecelerini sembolize eden, içinde dini öğe ve temalar barındıran ve bu haliyle ayrıntılı kural ve niteliklere sahip tasavvufî bir tören. Mevlevîliğe özel bu seremoni, Mevlâna Celaleddin-i Rumî zamanında belli bir kurala bağlı kalmaksızın yapılırken Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi zamanından başlayarak disiplinli bir şekilde icra edilmiş. Bu kurallar Pir Adil Çelebi zamanına kadar geliştirilmiş ve son şeklini alarak günümüze kadar gelmiş. Tören, birbiriyle bütünlük içinde farklı tasavvufî anlamlar içeren naat, ney taksimi, peşrev, Devr-i Veledî ve 4 selâm bölümünden oluşuyor ve Mevlevî müziği ile icra ediliyor. Mevlevî Sema Törenleri, UNESCO somut olmayan kültürel mirası listesinde yer alıyor.

Konya hakkında bilgi

Kent ve çevresinde yerleşik düzen Prehistorik (tarih öncesi) çağdan başlamış. Hitit egemenliğinden sonra şehir Frig, Konya (Kavania), Lidya ve Büyük İskender’in istilasına uğramış.

Kent, 1071 Malazgirt Meydan Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun büyük kısmı ile birlikte Selçuklular tarafından Bizanslılar’ın elinden alınmış. 1076-1080 ve 1097-1277 yılları arasında, Anadolu Selçuklu Devleti’ne başkentlik yapmış.

Buraya World Zera Tour Ayhan Kalafat ile gittim. Kapadokya gezisi dönüşünde gittiğimiz şehir, geniş bulvarları ve meydanları, Selçuklu mimarisi yapıları ve de Mevlâna’nın yansıttığı maneviyatı ile fazlasıyla beğenimi kazandı.

Konya gezilecek yerler

Mevlâna Müzesi

Selçuklu Sultanı tarafından Mevlâna’nın babası Sultanü’l-Ulema Bahaeddin Veled’e hediye edilen gül bahçesine 1274 yılında bir türbe, 1396 yılında da çini kaplı külah-kubbe yaptırılmış. Mevlâna’nın türbesinin bulunduğu bu yer, 1927 yılında müze olarak ziyarete açılmış. Konya’da sadece bir yere gelinecekse, bence burası Mevlâna Müzesi olmalı. Oldukça etkileyici bir enerjiye sahip olan müzeyi gezerken insan çok yoğun manevi duyguları tadıyor.

Müzede Kur’an-ı Kerim’in okunduğu Tilavet Odası, Semahane, Mescit, Mesnevi’sinin sergilendiği bölüm, dervişlerin ikametgahı için yaptırılan Derviş hücreleri ve yemek ihtiyacının karşılandığı Matbah gibi bölümler var. Bence en etkileyici bölümse türbe kısmı.

Yeşil Kubbe’nin tam altında Mevlâna’nın ve oğlu Sultan Veled’in mezarları var. Mezarların üzerindeki mermer sandukalar 1565’te Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmış.

Şems-i Tebrizi Türbe ve Camii

Şems Parkı’nın içinde yer alan mescidin içinde Şems-i Tebrizi’ye ait olduğuna inanılan bir türbe var. Şems’in burada öldürülüp kuyuya atıldığı söylense de bunun kesinliği ispatlanmış değil. Yine de türbe, kentte Mevlâna Müzesi’nden sonra en çok ziyaret edilen yerlenden. Ben de hayranı olduğum Şems’in türbesini oldukça duygulanarak gezdiğimi söylemeliyim.

Karatay Çini Eserler Müzesi

Selçuklu Sultanı II. İzzedd in Keykavus zamanında 1251 yılında yaptırılmış. 1955 yılında ziyarete açılan müzede Selçuklu devri, Beylikler devri ve Osmanlı dönemi çinileri sergileniyor.

Şerafeddin Camii

12. yüzyılda Şeyh Şerafeddin tarafından yaptırılmış. 1636 yılında yıktırılıp yeniden inşa edilmiş.

İnce Minare Müzesi

Selçuklu mimarisinin güzel bir yansıması olan medrese, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus zamanında veziri tarafından Hadis ilmi okutulmak üzere yaptırılmış. Müzede Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserler sergileniyor. Müzeyi keyifle gezirken adeta zamanda yolculuk yapıyorsunuz. Gezilmesini kesinlikle tavsiye ediyorum.

Alaaddin Camii

En eski Selçuklu eserlerinden olan caminin yapımına 12. yüzyılda başlanmış, 13. yüzyılda tamamlanmış. Caminin avlusunda pekçok Selçuklu sultanının mezarı bulunuyor.

Aziziye Camii

1671-1676 yıllarında Osmanlı döneminde Damat Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış. 1876’da yangında yanan cami, Sultan Abdülaziz’in katkısıyla 1897 yılında tekrar inşa edilmiş.

Sultan Selim Camii

Osmanlı Sultanı II. Selim’in şehzadeliği ve Konya valiliği sırasında 1558-1587 yılları arasında yapılmış. Lâlelerden yapılan Türk bayrağı da arkasında yükselen camiye ayrı bir güzellik katıyor. Umarım bu lâleler her sene açarlar.

Selçuklu Köşkü

(Alaaddin Köşkü)

Sultan II. Kılıçarslan (1156-1192) döneminde yapılmış, Sultan Alaaddin Keykubad tarafından onarılıp genişletilmiş.

Arkeoloji Müzesi

Neolitik, Erken Bronz, Hitit, Frig, Grek, Roma ve Bizans dönemine ait eserlerin sergilendiği müze, 1962’de ziyarete açılmış.

Atatürk Müzesi

1912 yapımı ev, 1928’de Konyalılar tarafından Atatürk’e hediye edilmiş. Ev, müze olarak 1964’te açılmış.

Etnografya Müzesi

Müzede el işlemeleri ve koleksiyonlar sergileniyor.

Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi

Müzede Anadolu Medeniyetleri, tabiat tarihi bölümü ve sergiler var.

Yusuf Ağa Kütüphanesi

1795 yılında Kethüda Yusuf Ağa tarafından yaptırılan bina, halen oldukça önemli eserleri barındıran bir kütüphane olarak hizmet veriyor.

Kyoto Japon Parkı

Konya ile Kyoto arasındaki kardeşlik ilişkilerini geliştirmek amacıyla 36.000 metrekarelik bir alana kurulan park, Türkiye’nin en büyük Japon bahçesi olma özelliğine sahip.

Kelebekler Vadisi

Kelebeklerin hayat döngülerini, kamuflaj, korunma, güneşlenme ve beslenme gibi davranışlarını izleyebileceğiniz vadi, 20 bin adet tropikal bitkiye ve 15 türden yaklaşık 6 bin kelebeğe ev sahipliği yapıyor. Avrupa’nın en büyük kelebek uçuş alanında gezinirken muazzam renkli kelebekleri izleyip bambaşka bir ruh haline sürükleniyorsunuz.

Meram Bağları

Takkeli Dağı’nın eteklerindeki vadide bulunan bölge, ormanlarla kaplı güzel bir mesire yeri.

Sille

Konya’nın 7 km kuzey batısında yer alan bir vadideki Sille, Frigyalılar zamanında kurulmuş ve Bizans döneminde önemli bir yerleşim yeri olmuş. Erken Hristiyanlık döneminin ilk merkezlerinden biri olan Sille, İstanbul-Kudüs arasında önemli konaklama yerlerinden biriymiş.

Hristiyanlığın ilk yıllarında havarilerden Aziz Paul ve arkadaşları Konya’ya gelmiş, dinlerini yaymaya çalışırlarken baskılar sonucu Sille civarındaki dağlara çekilmişler.

MS 327 yılında Bizans İmparatoru Constantin’in annesi Helena, hac için Konya’ya uğramış ve buradaki ilk Hristiyanlık dönemine ait mabetleri görünce kendisi bizzat bir mabetin temelini atmış.

Kilistra

(Gökyurt)

Konya’nın 45 km güney batısında yer alan antik kentte halen arkeolojik kazılar devam ediyor. Köy ünlü Kral Yolu üzerinde bulunduğundan ayrı bir öneme sahip.

Bölge yanardağ püskürmesi sonucu oluşan tüflü kayalıkları nedeniyle Kapadokya bölgesine benzerliğiyle de dikkat çekiyor.

Çatalhöyük

Çatalhöyük, 9.500 yıllık tarihi ile dünyanın en önemli arkeolojik alanlarından biri. Yaklaşık 8.000 insanı barındırmış olan bu Neolitik kasaba, tarih öncesinde yerleşik düzene geçen, toplayıcılık ve avcılıktan kurtularak ekip biçen ve üreten yerleşmelerin en önemlilerinden birisi. İki höyükten oluşan Çatalhöyük Neolitik Kenti’nin daha uzun olan Doğu Höyüğü, MÖ 7400 ve 6200 yılları arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşuyor. Bu katmanlarda sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer alıyor. Batı Höyüğü ise MÖ 6200 ve 5200 yılları arasına tarihlenen Kalkolitik Dönem’e ait kültürel özellikler gösteriyor. Bu özellikleriyle Çatalhöyük, aynı coğrafyada 2.000 yıldan fazla bir süredir var olan köylerden kentsel hayata geçişin de önemli bir kanıtı. Antik kent, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Görülen o ki, burası tarihi açıdan oldukça zengin bir şehir. İnsanın bu tarihi zenginliği içine sindirebilmesi için de burayı zaman ayırarak gezmesi gerekiyor.

Konya’da ne yenir?

Çorbalar

Bamya çorbası, arabaşı çorbası, erişte çorbası

Et yemekleri

Fırın kebabı, çebiç, etliekmek, topalak köfte, düğün pilavı

Sebze yemekleri

Yaprak sarma, patlıcan musakka, etli dolma

Börekler

Saç böreği, su böreği, kıymalı-peynirli börek, saç böreği

Tatlılar

Sacarası, irmik helvası, höşmerim

Bunların içinde benim favorilerim, bamya çorbası ve etliekmek. Lezzetlerine bakılınca her köşe başındaki restoranda bunların adını görmek hiç de şaşırtıcı değil. Ancak siz yine de restoran önerisi arıyorsanız Cemo Etli Ekmek Restoran’da etliekmek, Hacı Şükrü’de fırın kebabı yemeden dönmeyin.

Yine Mevlâna Celaleddin-i Rumi’ye döneyim ve yazımı onun sözleriyle noktalayım:

Ya olduğun gibi görün
Ya göründüğün gibi ol

Bu derin felsefeyi içselleştirebilmek öyle önemli ki… Belki Mevlâna’nın enerjisi buraya geldiğinizde size bu konuda yardımcı olacaktır. Mevlâna’yı Şems’le karşılaştığı ve Mesnevi’sini kaleme aldığı yerde anmak ve dünyaya başka bir gözle bakabilmek için, gelin yolunuzu Konya‘ya çevirin…