Adeta masallardan çıkmış izlenimi uyandıran Svaneti, Gürcistan’ın kuzey ucuna uzanan Kafkas Dağları’nın kadim halkı Svanlar’ın yüzyıllardır yaşadığı bir bölge. Svanlar’ın yeşil memleketi Svaneti, gizli cennet vadileri, vahşi buzulları, çılgınca akan akarsuları ve ulaşılması zor yüksek zirveleri ile bölgeyi ziyaret eden insanların hayatları boyunca unutamayacakları kadar etkileyici bir coğrafya. Büyüleyici doğası ile beraber Orta Çağ mimarisi ve yaşantısından izler sunan Svaneti, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Svaneti hakkında bilgiler

Kaf Dağları’nın hikâyesini bilir misiniz? Ateşi çalıp insanoğluna veren Prometheus’un babası Zeus tarafından zincire vurulduğu Kaf Dağları’nı… Her gün ciğerinden bir parça kopartılarak kartallara yedirtildiği, ancak yarı tanrı yarı insan olduğu için yenen ciğerinin her gün kendisini tazelemesi sonucu acısı hiç bitmeyen Prometheus’un dağlarını… İşte Svaneti, bu hikâyede geçen Kaf Dağları‘nın en yüksek 10 zirvesini coğrafyasında barındıran bir bölge. Öylesine vahşi, öylesine güzel…

Kaf Dağları’nın efsanesi bununla da sınırlı değil. Burası zümrüdüanka kuşunun yaşadığı ve insan gözüyle göremeyeceği yükseklikte uçtuğu dağlar. Efsanelere göre zümrüdüanka kuşu, kendi ölümünün yaklaştığını hissedince kendine dallardan bir yuva inşa ediyor ve sonrasında bilinmeyen bir sıvıyla bu yuvayı sıvıyor. Ardından güneş ışınları kuru dalları yakıyor. Kuş yanıp ölüyor, ama sonrasında küllerinin arasından yeniden bir anka kuşu olarak doğuyor. Bu nedenle anka kuşu birçok dinde yeniden varoluş veya diriliş sembolü olarak ifade edilen bir canlı.

Yusuf Hayaloğlu ne de güzel anlatmış şiirinde…

Prometheus’tum zincire vurulurken dağlarda,
Ciğerimi kartallara yedirdim
Spartaküs’tüm köleliğin çığlığında,
Arslanlara yem oldum, tükendim
Kör kuyuların dibinde Yusuf’tum,
Kerbela çölünde Hüseyin
Zindanlarda Cem Sultan,
Sehpalarda Pir Sultan
Ve Madımak’ta otuz yedi can…

Kaçıncı yok oluşum,
Kaçıncı var oluşum bu?
Tanrılardan ateş çaldım
Yüzyıllarca tutuştum, üstüste yandım
Bir anka kuşu gibi anne,
Bir anka kuşu gibi
Kendimi külümden yarattım..

Kısa Svaneti tarihçesi

Gürcistan’a altın çağını yaşatan Kraliçe Tamar (1184-1213) döneminde Svaneti’de Hristiyan kültürü hızla yayılmış. Svanlar Tamar’ı adeta bir tanrıça saymışlar.

Svaneti’nin merkezi Mestia ve bölgedeki bazı Svan köylerinde düşmanlardan korunmak için yapılmış dev kuleler ve taş evler, Gürcistan’ın Orta Çağı’nı günümüze taşıyor. Bölgede çoğu 9.-13. yüzyıllar arasında inşa edilen bu eşi benzeri olmayan kuleler, mucizevi bir biçimde yüzyıllardır varlığını sürdüren bir kültürün en görünür mirasları olarak günümüze ulaşıyor.

Moğollar, Gürcistan’ı istila etmelerine rağmen hiçbir zaman Svaneti’ye ulaşamamışlar. Bölgenin zor ulaşım olanakları ve geleneksel kule tipi evleri, halkı istilacılardan korumuş. Gürcü krallarının özel bazı eşyaları bile ulaşılması imkânsız olan bu bölgede saklanmış.

Sert ve katı görünümlü, göçebe olmadan binlerce yıldır bu yüksek dağlarda yaşamayı başarmış, kendi diline, kendi kültürüne, kendi hukukuna, kendi mitolojisine sahip çıkmış ve Gürcülerle bile sadece mevsimlik işçi olarak ilişki kurmuş olan Svanlar, bu vahşi ve zor coğrafyanın ulaşılamaz noktalarında diğer medeniyetlerden izole biçimde asırlarca yaşamış. Kültürlerini korumalarını da işte böyle herkesten uzak kalmalarına borçlular. Adalet durumuna gelince: Svanlar halen kendi kurallarıyla yaşamaya devam ediyor. Yukarı Svaneti’de yaşayan Svan halkı, geleneklerini bugün bile aynı şekilde devam ettiriyor. Kan davası halen var. Suçlu gördükleri insanları barındırmıyorlar, bu topraklardan göç etmeye zorunlu bırakıyorlar.

Svancanın kurtarılması için çalışmalar yapan Norveçli akademisyen Richard Baerug, Svaneti için şöyle diyor: Svaneti yaşayan bir etnografya müzesi. Dünyanın başka hiçbir yerinde Orta Çağ Avrupası’nın töre ve geleneklerini sürdüren bir yer bulamazsınız.

Svaneti turları

Bölgeye turla gelmeyi düşünüyorsanız trekking turları düzenleyen acentelerle gelebilirsiniz. Bense hem trekking, hem kültür gezisi karışımlı bir tura katıldım. Turun organizasyonunu arkadaşım Mehmet Altay yaptı. Katılımcılar içinde kardeşim, eski arkadaşlarım ve diğer güzel gezginler vardı. Mehmet sağolsun, bu zorlu coğrafyada çok rahat bir gezi deneyimlememizi sağladı. Bölgenin güzelliği bizim sohbetlerimizle süslendi. Yeni dostluklar pekişti. Hepimiz evimize hayran, mutlu, huzurlu döndük. Minik sürprizler, güzel yemek organizasyonları da gezinin bonusları olarak anılarımızda yerini aldı. Kendisi bu bölgeye ve dünyanın her yerine turlar organize ediyor. İnstagramdan DM gönderip iletişime geçebilirsiniz. instagram: mehmetaltie

Svaneti turu ile ilgili hemen uyarımı yapayım: Zorlu doğa şartlarına adapte olurum, dağ bayır saatlerce sorunsuz yürürüm, gerekirse tırmanırım, lüks konaklama imkânı olmasa da konaklarım, restoranlarda hesabı kafama fırlatırcasına atsalar da dert etmem diyorsanız gelip buranın eşsiz güzelliğine tanıklık edebilirsiniz. Aksi takdirde Svaneti asla size göre bir yer değil. Lüks, konfor ve rahatlık arayanlardansanız, siz bence Svaneti görüntülerinin benzerini yakalayabileceğiniz İsviçre’ye gitmelisiniz. Evet, burayı İsviçre ile kardeş ilân etmek pek yanlış bir yakıştırma olmaz!

Svaneti gezilecek yerler

Svaneti yolu bol virajlı ve yemyeşil. Dudak uçuklatan virajlar arasında nefesinizi kesen manzaraları izliyorsunuz. Yol üzerinde Enguri Barajı’nı da görüyorsunuz. Enguri Barajı, Enguri Nehri’nde bulunan 271 m gövde yüksekliğinde bir baraj. Avrupa’nın en yüksek 2., dünyanın ise 6. barajı olma özelliğini taşıyor. Barajın elektrik kablo döşemeleri toprak altından yapılmış.

Bölgeye geldiğinizde Mestia’da konaklayarak günü birlik çevre gezileri yapabilirsiniz.

Mestia

Yukarı Svaneti Bölgesi’nin merkezi Mestia kasabası, 1.500 metrelerde yer alıyor. Kendinizi Alpler’in eteklerine gelmiş gibi hissettiren yerleşim, restore edilmiş pansiyon olarak kullanılan evler, şık restoranlar ile dağ ve ormanın kavuştuğu benzersiz bir manzara ile süslü.

Mestia son yıllarda Kafkasya’nın en popüler turizm merkezlerinden biri haline geldi. Dünya Bankası’nın desteğiyle yapılan tesisler, havaalanı (Kraliçe Tamar Havaalanı’na sadece 12 kişilik uçaklar inebiliyor, ama olsun), ülkenin alçak bölgelerine ulaşımı sağlayan beton yollar, uygun fiyatlı kayak merkezi, yürüyüş ve at binmek için patikaların işaretlenmesi, buraya olan ilgiyi arttırdı. Bir zamanlar haydut hikâyeleri ile ünlü dağlar, o günlerini artık çoktan geride bıraktı.

Yüzlerce yıl öncesinden kalan Svaneti bölgesine özgü yaklaşık 20-30 metrelik taş kuleler, buraya benzersiz bir görünüm veriyor. Bu kulelere 4-7 kat arası katmandan çıkılıyor. Her katmana çıkan merdiven üst kata çekilip merdiven girişi taş bir kapakla kapatılıyor, böylece düşmanların yukarı katlara ilerlemesi engelleniyor. Svanlar düşmanı püskürtmek için böyle dikkat çekici yapılara imza atmışlar. Kuleler ayrıca kan davalılarından korunmak için kullanılmış.

Svaneti Müzesi

Svan tarih ve kültürünü öğrenmek için Svaneti Müzesi’ne uğramalısınız. Müze oldukça zengin eserlerle dolu.

Khergiani Dağcılık Müzesi

Svanların gururu dağcı Mikheil Khergiani’nin doğduğu ev, müze ev olarak hizmet veriyor. 1932-1967 yıllarında yaşayan ünlü dağcı, Kraliçe Elizabeth II tarafından dağların kaplanı unvanı verilmesiyle tanınıyor.

Hastavali Kayak Merkezi, Zuruldi Dağı

Hastavali Kayak Merkezi, gözde kayak pistlerinin olduğu bir yer. Teleferikle 2.340 m yükseklikteki Zuruldi Dağı’na çıkıp 3.750’den başlayıp 5.201 metreye kadar varan zirveleriyle Kafkaslar’ın bütün çatılarını seyre dalabilirsiniz. Buradan Mestia‘ya teleferikle inerken ünlü çift zirveli Ushba Dağı‘nı izleyebilirsiniz.

Chalaadi Buzulu

Chalaadi Buzulu, Kafkaslar’ın K2 si olarak adlandırılan Ushba Dağı’nın en büyük buzullarından biri. Burası aynı zamanda dünyanın yürüyerek ulaşılabilen en alçak buzulu.

Chalaadi Buzulu, Mestia merkeze 12 km uzaklıkta. Araçla gidilen son noktadan sonra 2 km kadar bir yürüyüş rotası ile buzulun içine ulaşıyorsunuz. 2.200 m yüksekliğinde müthiş buzula, deli dolu hiç durmadan akan dereleri takip ederek ulaşıyorsunuz.

Yürüyüş rotası orta zorlukta. Eğer buzulun altında nefis fotoğraflar çekmek istiyorsanız bu rotayı kaçırmamalısınız.

Ushguli, Shkhara Buzulu

Ushguli, 2.100 m ile Avrupa’da yıl boyunca yaşamın olduğu en yüksek rakımlı köy topluluğu. 4 köyden oluşuyor. UNESCO koruması altında. Köyde Svan kuleleri, Svan Evi Müzesi ve manastırı, görülmesi gereken yerler arasında.

Mestia’dan yola çıktıktan sonra Yukarı Svaneti Bölgesi’ni oluşturan Bogeshi, Kalal gibi küçük büyük bir çok köyden geçerek Ushguli’ye varılıyor. Yolun bir kısmı oldukça bozuk, asfalt yok. Bu nedenle 40 km yol 3 saatte alınıyor. Ancak yol çalışmaları devam ediyor ve zaman içinde tamamlanacak. Şu anki koşullarında bu yolu normal araçlarla almak imkânsız olduğundan 4×4 Delica kiralamak gerekiyor.

Eğer buradan buzula yürümek istiyorsanız 5.195 m ile Gürcistan’ın en yüksek noktası olan Shkhara Dağı’nın buzuluna, Enguri Nehri’nin doğduğu yere varacaksınız. Shkhara Dağı, Kuzey Kafkaslar’ın en yüksek dağı ve Svanca 9 dağ anlamına geliyor.

Ancak buzul yürüyüşü yapmasanız bile Ushguli’nin eşsiz manzarası sizi büyülemeye yetecek. Burası açık ara Svaneti bölgesinin en güzel ve en etkileyici yeri.

Qoruldi Gölleri

Mestia’da Khergiani Kuleleri’ni geçerek orman patikasına girince Qoruldi göllerine yürüyüş başlıyor. Ekstra zorlu bir patikadan, 3.000 m üzeri dağlarla ve buzullarla çevrelenmiş yemyeşil yaylayı aşarak göllere varılıyor.

Mazeri Vadisi, Ushba Buzulu – Shdugra Şelâlesi

Mestia’dan 22 km yol gelip Mazeri Vadisi’ne varılıyor. Buradan Rus sınır karakoluna gitmek için oldukça zorlu bir yürüyüş yapmanız gerekiyor.

Grubumuzla birlikte Ushba Buzulu’ndan akan sularla oluşan şelâleleri görmek üzere Becho köyünde aracımızdan ayrılıp Mazeri Vadisi’ni takip ederek orman içi patikalardan yürüdük. Mazeri Köyü’nden Shdugra Şelâlesi’ne 9 km yürüyüşle ulaşılıyor. Rusya sınırına sadece 40 kilometre uzaklıktaki Shdugra Şelâlesi, Gürcistan’ın en yüksek şelâlesi.

Dünyaca ünlü çift zirveli Ushba Dağı’nın güney zirvelerini gördüğünüzde, bu güzellik karşısında gözlerinize inanamıyorsunuz. Kafkas Dağları’ndaki 4.710 m ve 4.695 metrelik 2 zirveye sahip Ushba Dağı’nın muazzam, ama bir o kadar da sert bir dağ görüntüsü var. Ushba Dağı bir çok dağcının hayallerini süsleyen bir dağ. Kafkasların Matterhorn’u, Kafkasların İkiz Cadısı, Kötü Hava Cadısı gibi yakıştırmaları var.

Jabeji, Mulaki, Tetnuldi Köyleri, Tviberi Buzulu

Jabeji, Mulaki, Tetnuldi, Yukarı Svaneti Bölgesi’nin büyük köyleri arasında. Burası bir zamanlar Yukarı Svaneti Birliği’ni oluşturan önemli noktalardanmış. Buralarda en eski Svan kulelerini görebilir, domuzların, ineklerin özgürce gezinmesine ve kırsal yaşama tanıklık edebilirsiniz.

Eğer buzulları görmek istiyorsanız Mulakhi ya da Tviberi Nehri’ni izleyerek yürüyüş yapabilirsiniz. Yaklaşık 6 km’lik yürüyüşün ardından 2.310 m’deki Qvitlodi ve Tviberi buzullarına varılıyor. Yol üzerinde şelâleler, geçitler, mağaralar, kale yıkıntıları, yolun sonunda 4.618 m yüksekliğindeki Tikhtingen Dağı ve hava izin verirse Kafkas Dağları’nın panoramik görüntüsü görülüyor.

Svaneti’de nerede yemek yenir?

Laila

Buranın en ünlü kafesi. Akşamları canlı müzik oluyor.

Sunseti

Dışarıdan baktığında pek kendini belli etmeyen restoranda özellikle Hinkali (Khinkali) yemenizi öneririm. Khinkali, bohça şeklinde, büyükçe ve içi kıymalı bir tür mantı.

Svaneti iklimi sert, insanı sert, ama güzellikleriyle insanın içini yumuşacık yapan bir yer. Burası aynı zamanda doğa şartlarının bölge kültürünü ne kadar çok etkilediğini de öğreten bir yer. Sert dağların eteklerinde yaşayan insanlar da oldukça sert karekterli oluyor. Zorlu doğa, insanları ister istemez hayata karşı mücadeleci yapıyor. Ancak Svaneti, dünyanın en özel yerlerinden birisi. Burası aynen bitmesini istemeyeceğiniz bir rüya gibi. Doğanın gücü karşısında aslında küçücük olduğumuzun, hayatta basit şeylerin çok değerli olduğunun göstergesi. Gelip gördüğüme, burayı tanıdığıma ne kadar mutlu olduğumu anlatmak ise gerçekten zor. Sizin de keşfetmeniz dileğiyle…