Orta Asya mutfağı dendiğinde Kazakistan mutfağı, Özbekistan mutfağı, Kırgızistan mutfağı, Tacikistan mutfağı, Türkmenistan mutfağı düşünebilirsiniz. Göçebe kültürüne bağlı olarak tarıma değil, hayvancılığa dayanan Orta Asya yemeklerinin temelini et ve hamur işi oluşturuyor. Kuzu, koyun, sığır, deve ve at eti çok tüketiliyor. Milli içecekleri ise kımız (at sütü) ve subat (deve sütü).

Orta Asya halkı eski zamanlardan beri insana güç kuvvet veren faydalı yiyecekleri tüketmiş, atasözlerinde de verimli gıdaların insan sağlığına faydalarına yer vermiş. Bu sözler arasında “Et etke sorpa betke” gibileri de var. Yani bu toprakların ataları tat alma ve sağlıklı beslenme yeteneklerine sahip olmuşlar. Gerektiğinde ürünleri vücudun savunmasını arttıran güçlü bir uyarıcı veya ilaç olarak kullanmışlar. Ayrıca çocuklara, yaşlılara, çocuklu annelere güç veren ürünler hazırlamışlar.

Orta Asya mutfağı

Orta Asya’da göçebe hayatı yaşayan Türkler’in yiyecek ve yemek kültürleri hakkındaki bilgiler kısıtlı olsa da göçebe yaşamına uygun olarak koyun eti, at eti; buğday ve mamullerinden yapılan açma börek ya da diğer hamur işleri; süt, yoğurt gibi süt mamulleri kullandıkları biliniyor. Bize farklı gelebilecek en önemli detay ise asil ve sevimli gördüğümüz atların buradaki mutfak kültürünün içinde önemli yere sahip olması. Atın mide zarının içine koydukları et ve yağ, daha sonra zar soyularak afiyetle yeniyor.

Kımız

At sütünün fermente edilmesiyle elde edilen kımız; Orta Asya bozkırlarında yaşayan Kırgız, Başkurt, Kazak, Yakut, Uygur, Özbek gibi Türk halkları ve Moğollar arasında tüketilen geleneksel bir içecek. Oldukça ekşi bir tadı var. Orta Asya mutfağı içinde önemli bir yeri olan bu içecek benim damak tadıma pek uygun değil.

Kımız

Subat

Deve sütü subat, anne sütüne en yakın süt. İnek sütüne göre 10 kat fazla demir oranı var, daha az doymuş yağ, daha fazla doymamış yağ, daha yüksek miktarlarda çeşitli vitamin ve mineraller içeriyor.

Beshbarmak

Altında hamur, üzerinde bol et var.

Beshbarmak

Narın

Bu bir Özbek yemeği. At etli, bol yağlı bir çorba.

Narın

Şaşlık

Bizim kuzu şiş kebapın aynısı.

Şaşlık

Lagman

Uzun eriştenin üzerinde sulu kuzu eti ve sebze var.

Lagman

Özbek pilavı – Orta Asya mutfağı incisi!

İşte en favori yemeğim! M.Ö 4. yüzyıldan beri yapılan pilavın tarifi, ünlü filozof ve tıp bilgini İbn-i Sina’nın kitaplarına bile girmiş. Her yöreye göre farklı şekillerde yapılabilen pilavın 100’den fazla çeşidi var. Değişmeyen tek şey ise bol yağlı, bol etli, bol sebzeli oluşu. Ben bu yemeği tek pirinç tanesi kalmayana kadar yedim. Sizi bilmem.

Özbek pilavı

Samsa

Bizim poğaçaya benziyor. İçinde bol soğanla kavrulmuş dana eti var.

Samsa

Borsch çorba

Bir Rus yemeği. Kırmızı lahana çorbası.

Borsch çorba

Olivie

Rus salatası.

Olivie

Özbek mantısı – Orta Asya mutfağı gözdesi

Bizim bildiğimiz mantılardan epeyce iri olan mantının içinde ince kıyılmış kuzu eti var.

Özbek mantısı

Kurt – Orta Asya mutfağı önemli lezzeti

Göçebe hayatında soğuk iklimde geçirilecek kış mevsimine hazırlık olarak yoğurdu suyunu çektirerek kurutmuşlar. İçine tuz, yağ, reyhan ilave etmişler. Bize de bunu kıtır kıtır yemek düşüyor.

Kurt

Ulperşek

Ulperşek, at yüreğinden hazırlanıyor. Kalbin her iki tarafındaki kulaklar kesilip kan iyice boşaltılıyor. Sonra kalbin ince tarafı kesilip bir un torbasına konuluyor, bir ay serin bir yerde saklanıyor. Sonra içine ince kesilmiş et ve iç yağı konuluyor. Kesilen taraflar dikkatlice dikiliyor. Bir kazana konup su ve tuz eklenerek kaynatılıyor. Soğuduktan sonra dilimlenerek bir tabağa konuyor, üzeri yeşil soğan ile süsleniyor. Bu yemek, evli olan kız anne-baba evine misafir olarak gittiğinde hazırlanıyor.

Orta Asya mutfağı – Türkistan Sandyq restoran – Ulperşek

Ultabar

Ultabar, koyunun midesinden hazırlanıyor. Tamamen temizlendikten sonra iyice tuzlanarak kaynatılıyor. Bu yemek Orta Asya geleneğinde bir incelik olarak kullanılmış. Yemeği yapan kişi, bulunduğu evin yeni gelinlerine “erkek çocuk doğursun” niyetinde bulunuyor.

Ultabar

Borşa et

Borşa et, koyunun omurga, kaburga yada but eti gibi iç kısımlarında bulunan yumuşak etlerinden hazırlanıyor. Bu eti çoğunlukla sefere çıkarken hazırlamışlar. Borşa etin en önemli özelliği dağ taşının ısıtılması ve etin bu taşın üzerinde pişirilmesi. Bu yemeğin diğer özelliği ise önünüzde hazırlanıyor olması.

Orta Asya mutfağı – Borşa et

Taşkent çayı

Yeşil çay, kırmızı çay, şeker ve limon karışımı olan Taşkent çayı en çok tüketilen çaylar arasında.

Taşkent çayı

Pelmeni

Mantıya benziyor. Sulu hamurun içinde dana eti var.

Pelmeni

Naan ve külça

Naan bizim tandır ekmeğine benziyor. Üzerine desenler yapılıyor. Külça ise bunun küçük versiyonu.

Naan

Aman dikkat! Orta Asya yemekleri fazlasıyla lezzetli ama biraz fazla yedik mi kilo alma açısından tehlike zilleri çalıyor! Benden söylemesi.