Fes – Tabakhane Diyarı

Fes deyince aklınıza tepesi düz, genellikle kırmızı, püsküllü, silindirik başlık mı, yoksa Fas’ın bir şehri mi geliyor? Aslında çok da alakasız değiller. Neden mi? Başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere birçok Müslüman ülkede kullanılan fes adını başlıca üretim merkezi olan Fas’ın Fes şehrinden alıyor da ondan. Hatta Fes, 19. yüzyıl başlarına kadar fes üretiminin başlıca merkezi olmuş ve II. Mahmut döneminden itibaren en kaliteli fesler hep Fes’ten getirtilmiş. Burası Fas’ın Fes-Boulemane bölgesinde bulunuyor. Bir bilim insanı olan Molla İdris burayı 789 yılında Orta Atlas Dağları’nın eteğinde bir İslam şehri olarak kurmuş. Fes, 13.-14. yüzyıllarda Marinid Sultanlığı’nın başkenti olmuş ve 1912 yılına kadar ülkenin başkenti olarak kalmış. İslam kültürünün etkisiyle kendine has bir dokusu olan kent, aynı zamanda Fas’ın İslam başkenti sayılıyor. Dünyanın en büyük labirentlerinden biri olan Fes Medina’sının sokakları yaklaşık 90 kilometre uzunluğunda. Fes Medinası, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunuyor.

Nejjarine Ahşap Sanatları ve Ürünleri Müzesi

Fes’te gezilecek yerler listesi

Fes 3 bölümden oluşuyor; Fes el Bali, Fes el Cedid, Yeni Şehir.

Şehirde Menzeh Zalagh otelde konakladık.

Palais Shéhérazade & Spa oldukça güzel bir otel.

Şehirde yerel lezzetlerin tadına bakmak isterseniz, Restaurant Nejjarine otantik bir restoran.

Restaurant Nejjarine

Restaurant Nejjarine

Akşam yemeği yerken gösteri izlemek isterseniz, Palais la Medina’yı değerlendirebilirsiniz. Çok kaliteli bir gösterisi yok. Ama yine de yerel bir gece yaşamak için gidilebilir.

Palais la Medina

Fes’te pastilla denemenizi de öneririm. Buranın özel yemeği olan bu hamur işi yemekte ince açılan hamur arasına tavuk eti, deniz ürünleri, pudra şekeri ve tarçın konulup harmanlanıyor.

Pastilla

Fes gezilecek yerler listesi için buyrun:

Saffarin Medresesi, Marinid Sultanı Ebu Ya’qub Yusuf tarafından 1271 yılında inşa edilmiş. Bu medrese Marinid hanedanı tarafından hükümdarlıkları sırasında inşa edilen birçok medreseden ilki.

Fes – Medina

Fes Medina, Fas‘ta suç oranının en yüksek olduğu yer. 14 kapısı, 2 Medinası yani eski yerleşim alanı var. Bunlardan en büyüğü ve en ünlüsü Fes el Bali bölgesi. Burası dünyanın araç trafiğine kapalı en büyük bölgesi. Surların içindeki bölgede 90 km uzunluğunda ve 9.000 sokak birbirine bağlanıyor. Fes Medinası, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunuyor.

Fes el Bali

Medina’nın dapdaracık sokaklarında yürümeli, Arap-Fransız karışımı otantik havayı hissedeceğiniz yerleri içinize sindirmelisiniz. Burada bolca alışveriş yapabilir, yöreye özgü seramik ve tajin (güveç) yapımı izleyebilirsiniz. Aman sokak başlarındaki tabelalara dikkat edin; Arapça, Berberice, Fransızca sokak isimleri yazan tabelalarda 4 köşe görürseniz sorun yok ama 6 köşe görürseniz çıkmaz sokağa gireceğinizi bilin. Yalnız nereye giderseniz gidin, sur içindeki labirent gibi sokaklarda kaybolacağınıza garanti veririm. Burada imdadınıza atmaca gibi bekleyen ve rehber olduğunu iddia eden kişiler yetişecek. Sizi dışarı çıkarmak için yüksek fiyat isteyecekler, pazarlık gücünüze göre de fiyatlarını indirecekler. Korkmayın, kaybolun. İlla ki dışarı çıkaracak birini bulacaksınız.

Fes Medina ve daracık sokakları

Biz gezerken cuma namazı saati olduğu için çoğu dükkân kapalıydı, sokaklar da boştu. Bir ara çocuklara verilen Kur’an kursuna denk geldik ve ders veren kızın başının açık olduğunu hayretle gördük.

The Burnt Gate (Bab Mahrouq)

Bab Chorfa

Medinaya giriş kapılarından biri olan Bab Chorfa, 1069 yılında inşa edilip kullanılmaya başladığında Soyluların Kapısı adıyla anılıyormuş. Bab Boujloud ile birlikte Eski Şehir’in en görkemli girişlerinden biri olan yapı, 2 gözetleme kulesi ile desteklenerek yerleşimi çevreleyen savunma duvarlarına bağlanmış. Yapının giriş kısmı günümüzde karakol olarak kullanılıyor.

Bab Chorfa

Medersa El Attarine (El Attarine Medresesi)

Medersa El Attarine (El Attarine Medresesi), Merenid Sultanı II. Ebu Said tarafından 1323-1325 yılları arasında inşa ettirilmiş. Tarihi medrese adını Fes kentinin baharat ve parfüm satılan pazarından almış. Geçmişte eğitime ayrılan üst katları günümüzde ibadethane olarak kullanılıyor.

Medersa El Attarine (El Attarine Medresesi)

Medersa El Attarine (El Attarine Medresesi)

Medersa El Attarine (El Attarine Medresesi)

Ebu İnaniye Medresesi

Ebu İnaniye Medresesi, 1351-1357 yılları arasında Meriniler’in 325 çocuk sahibi olmakla ünlenen büyük sultanı Ebu İnan Faris tarafından inşa ettirilmiş. Bu yapı Merenid Hanedanı tarafından inşa ettirilen son medrese olarak biliniyor.

Sağdaki minare Sidi Camii’ne, soldaki minare Ebu İnaniye Medresesi’ne ait

Karaviyyin Camii (Mosque of al Qarawiyyin)

Karaviyyin Camii (Mosque of al Qarawiyyin), 859 yılında Fatma el-Fihri tarafından babasından kalan mirasla yaptırılmış. Önceleri kendi adıyla anılan cami, kent Zenateler’in hâkimiyetine geçtikten sonra günümüzdeki ismini almış. Dini yapı tamamlanmasının ardından 1.200 yıl boyunca İslam dünyasının ruhani ve eğitim yönlerinden en önemli merkezleri arasında yerini almış. Karaviyyin Üniversitesi  bu ibadethaneyle aynı bahçeyi kullanıyor. Açıldığından beri kesintisiz olarak eğitime devam eden üniversitenin kütüphanesi 4.000 üzerinde el yazmasını barındırıyor. Bu değerli eserler içinde en değerli parça olarak 9. yüzyıldan kalma Kur’an-ı Kerim gösteriliyor.

Karaviyyin Camii (Mosque of al Qarawiyyin)

Kairaouine Mahallesi

Kairaouine mahallesi, Endülüs mahallesine nazaran daha zengin bir bölge. Buranın sokaklarında gezinmek çok keyifli.

Medina – Kairaouine Mahallesi

Size ilginç bir üründen bahsedeceğim: Burada ipek kumaş dedikleri şey kaynana dili bitkisinden örülerek yapılan kumaşın ta kendisi. Bu kumaş ipeğe göre daha sert ama daha dayanıklı. Bu ürünle yapılan tekstil ürünlerinden satın alabilirsiniz.

Kairaouine Mahallesi’nde kaynana dili bitkisi

Souk Najjarine (Marangozlar Meydanı)

Fes kentinin Souk Najjarine’de (Marangozlar Meydanı) güzel bir mola verebilir, hediyelik eşya alışverişi yapabilirsiniz.

Souk Najjarine’de (Marangozlar Meydanı) renkli bir dükkân

Alışveriş yaparken üzerinde etiket varsa pazarlık olanağı yok. Etiketsiz ürünlerde pazarlıksa kabiliyete kalmış. Ben herhalde pazarlık olayını biraz fazla abarttım ki adamlar suratıma kötü kötü bakıp yallah yallah diyerek kovaladılar.

Zaouia of Moulay Idriss II (Molla İdris II Mozolesi)

Zaouia of Moulay Idriss II (Molla İdris II Mozolesi), 18. yüzyılda Molla İsmail tarafından yaptırılmış. Fas Krallığı’nı 807’den 828’e kadar yöneten ve Fes’in 810’da ikinci kez inşa edilmesine önderlik eden Sultan Molla İdris II’in ebedi istirahatgâhı.

Zaouia of Moulay Idriss II (Molla İdris II Mozolesi)

Chouara Tannery (Chouara Tabakhaneleri)

Geleneksel yöntemlerle deri işlemeciliğinin yapıldığı Chouara Tannery (Chouara Tabakhaneleri), Eski Şehir’de nehir kıyısına yakın bir noktada yer alıyor. Buraya gelmek için panik atak hastalarına gerçek kalp krizi geçirtebilecek darlıktaki sokaklardan geçiyorsunuz.

Chouara Tabakhaneleri

Kentin ilk dönemlerinden beri işler hâlde olan tabakhanede yüzyıllardır aynı teknik kullanıyor. Görüntüsü otantik, kokusuysa korkunç olan tabakhane kuşkusuz buranın en enteresan yeri. Özellikle kök boyası dolu yuvarlak havuzların görüntüleri eşine az rastlanır fotoğraf kareleri yakalama fırsatı veriyor. Yalnız koku korkunç olduğu için girişte hediye olarak verdikleri nane yapraklarını burnunuzun en dip köşelerine tıkamak zorundasınız, yoksa kokuya dayanamayıp bayılabilirsiniz!

Chouara Tannery (Chouara Tabakhaneleri)

Burada koku neden korkunç biliyor musunuz? Hemen anlatayım… İlk aşamada deriler inek sidiği, kalsiyum asit, su, tuz karışımına batırılıyor. Bu karışımdan oluşan yakıcı madde sayesinde derinin yağı kayboluyor, kalan etleri sıyrılıyor, tüyleri dökülüyor. 2-3 gün sonra deriler bu karışımdan çıkarılıyor, kazınıyor, kurutulmak üzere asılıyor. Son aşamada deriler güvercin dışkısı ve su karışımlı teknelere konuluyor. Güvercin dışkısı amonyak içerdiği için deriler yumuşuyor, boyayı emmesi kolaylaşıyor. Tabakçılar derileri 3 saatten fazla çıplak ayakla çiğniyor ve iyice yumuşatıyor. Son olarak deriler doğal boya dolu çukurlara konuyor. Doğal boyada kırmızı için çiçek, mavi için civit, sarı için safran, yeşil için nane, kahverengi için sedir ağacı kullanılıyor.

Chouara Tannery (Chouara Tabakhaneleri)

Bab Boujloud (Borj Nord – Mavi Kapı)

Kentin eski yerleşimi olan Fez El Bali’nin ana giriş noktası konumundaki Bab Boujloud (Borj Nord – Mavi Kapı), Mağribi üslubuyla 1913’te inşa edilmiş. Dışı geleneksel rengi olan mavi, diğer tarafı İslam’ın rengi olan yeşil zellij ile kaplı. Tamamlanmasından kısa bir süre sonra ağır silahların gelişimiyle birlikte savunma açısından bir değeri kalmadığı düşünülen kapı, sonradan şehrin turistik açıdan en çok ilgi çeken yapılarından biri olmuş. Kemerin içinde iki minare görülüyor; sağdaki Sidi Camii’ne, soldaki Bou Inania’ya ait.

Fes – Bab Boujloud (Borj Nord – Mavi Kapı)

Kraliyet Sarayı (Dar el-Makhzen)

Fas kralı kente geldiğinde bu sarayda ikâmet ediyor. Saray 80 hektarlık alan üzerine 17. yüzyılda inşa edilmiş. 7 kapısının ardında göz alıcı bahçeler, ibadethaneler ve 14. yüzyıla tarihlenen bir medrese var.

Kraliyet Sarayı (Dar el-Makhzen)

Yahudi Mahallelesi (Mellah)

Mellah, Yahudiler’in yaşadığı bölge.

Mellah

Kesinlikle şunu belirtmeliyim ki Fes’i görmeyen Fas’a geldim demesin. İçinde 11 medrese, 320 cami, 270 han ve 200 hamam bulunduran kent, ülkenin kültürel ve ruhani başkenti olmasının yanı sıra en otantik kenti. Bence ülkenin olmazsa olmazı işte tam burasıdır.