Türkistan Gezi Rehberi

Kazakistan’ın tarihi eski ama kendisi yeni eyaleti olan Türkistan, sadece Kazakistan için değil, Türk dünyası için de çok önemli bir yer. Kazakistan’ın en önemli ruhani ve tarihi yapısı olan Hoca Ahmed Yesevi Türbesi burada yer alıyor ve UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunuyor. 2017 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilen Türkistan, ruhani ve tarihi değerlerine ilaveten son yıllarda büyük projelerin gerçekleştiği, modern ve lüks bir yer hâline de geldi.

İsmi önceden Güney Kazakistan olan eyalet, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in kararı ile Haziran 2018’de isim değiştirerek Türkistan eyaleti olarak anılmaya başladı, eyaletin merkezi de eski İpek Yolu şehri olan Türkistan kentine taşındı.

2017 yılında Kazakistan Cumhurbaşkanı H.E. Nursultan Nazarbayev’in aldığı inisiyatif doğrultusunda Türkistan’ın Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edilmesi ve Hoca Ahmet Yesevi Türbesi’nin burada bulunması sayesinde Türkistan artık Türk tarihinde hak ettiği yeri alarak yeni bir cazibe merkezi oldu. Genel Sekreter Dr. Ömer Kocaman önderliğindeki Türk Konseyi’nin hazırladığı Modern İpek Yolu Ortak Tur Paketi projesi ile de gözler bölgenin tarihi değerlerine ve zenginliklerine çevrildi.

Hoca Ahmet Yesevi Türbesi

Kazakistan’a Türkistan Valisi Zhanseit Tuimebayev önderliğinde Türkistan’da gerçekleştirilen 2018 Turizm ve Yatırım Forumu’na katılmak üzere geldim. Türkistan’da uluslararası düzeyde organize edilen ilk yatırım ve turizm forumunun teması, Kadim Türkistan-Yeni İmkânlar oldu. Foruma yatırımcılar, çok uluslu şirketler, finans kurumları ve banka yöneticileri olmak üzere 500’ün üzerinde yabancı konuk katıldı. Forumda Türkistan’ın potansiyeli, yatırım imkânları, turizm olanakları ve bölgenin tarihi değerleri konuşuldu.

Forumdan sonra katıldığım gezi ile de hem konakladığım Çimkent’i hem de Türkistan’ı keşfetme şansını elde ettim.

Türkistan

Türkistan gezilecek yerler

Öncelikle şunu belirteyim: Bölgeyi kendiniz gezmek istiyorsanız burada pek toplu taşıma imkânı olmadığını bilmelisiniz. Ya araba kiralayıp gezeceksiniz ya da buradaki organize turların birine katılacaksınız. Eğer Türkistan turu yapmak isterseniz Türkistan Turizm Ofisi’nin tavsiye ettiği tur şirketlerini sizin için listeledim:

• Fantasy Travel
• Saya Travel
• Silk Tour
• Kontinent Tur
• Kuanış
• Zeta Tour
• Alatau Tur
• Safina Tour

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Kazakistan’ın en önemli ruhani ve tarihi yapısı olan Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, bir Türk şairi ve din muallimi olan Mevlâna’nın hocası Ahmed Yesevi onuruna yapılmış. Türbenin inşasına 1389 yılında başlanmış ancak yapımı 1405 yılında Timur’un ölümüyle yarım kalmış. Yüksekliği 39 metre olan türbenin kubbesi Orta Asya’da türünün en büyüğü sayılıyor. Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Türbenin en önemli iki eseri Toy Kazan ve Timur’un savaşlara çıkarken kullandığı sancak.

7 ayrı metalin alaşımından dökülmüş olan 2 ton ağırlığındaki ve 3 ton su alma kapasitesindeki döküm kazan, bizzat Stalin’in emriyle 1934 yılında götürüldüğü bir sergiden getirilmeyerek Hermitage Müzesi’ne konulmuş. Kazakistan makamlarının gayreti ile 18 Eylül 1989 tarihinde yeniden türbedeki yerini almış.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Hoca Ahmet Yesevi 63 yaşından itibaren türbenin yer altında bulunan kısmında yaşamış. Bunun nedeniyse çok sevdiği peygamberimiz Hz. Muhammed’in 63 yaşında ölmesiymiş. Hoca Ahmet Yesevi müritleriyle tüm toplantılarını burada yapmış, kitaplarını burada yazmış ve ölene kadar burada kalmış.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Ahmed Yesevi Türbesi’nin önünde Timur’un torunu ve Uluğ Bey’in kızı olan Rabia Sultan Begüm Türbesi var. 15. yüzyıla tarihlenen sekizgen planlı yapının yüksek kasnak üzerinde sivri kubbesi var ve Timurlu mimarisi özelliklerini taşıyor.

Rabia Sultan Begüm Türbesi

Karavansaray

Karavansaray; otel, AVM, eğlence merkezi olarak hizmet veren bir kompleks. Türkistan’a gelen herkes mutlaka Karavansaray’a uğruyor.

Kalbe giden yol mutlaka mutfaktan geçiyor. Şu anda Türkistan’da ulusal restoranlar ve mutfaklar en cazip yerler arasında. Bunların önde gelenlerinden biri de Keruen Saray Multidisipliner Kompleksi’nde bulunan ulusal Sandyq restoranı. Sandyq aslında Kazak halkı kültürünün en eski günlük yaşam nesnelerinden biri. Yurt mobilyalarının değişmez bir parçası, her ev için gerekli olan değerli eşyaların saklandığı ve taşıma işleminde kullanılan bir ürün.

Kazak halkının asırlardan gelen yemek çeşitlerini yeniden canlandırmak, yemeğin hazırlanışını, sofra kurmasını, misafirperverlik geleneklerini sergilemek, günlük yaşam objelerini temsil etmek amacıyla ulusal bir restoran olan Sandyq açıldı. Restoran, ziyaretçilerine unutulmaya yüz tutan ulusal yemekleri ve mevsimlik bir menüyü sunuyor. Örneğin kış aylarında tütsülenmiş, kurutulmuş, salamura etlerden hazırlanan yemekler hazırlanıyor, mayıs ayı sonunda çok sayıda şifalı bitki sunuluyor, meyve ve sebzelerle içecekler hazırlanıyor.

Kazak mutfağı – Sandyq – Tatlylar

Kazak halkının ulusal geleneklerini ve antik mirasını korumak amacıyla Sandyq restoran Doğu tarzında dekore edildi. Aslında Kazakistan’ın güney bölgesi eski zamanlardan beri ahşap oymacılığı, çömlekçilik, halı dokuma, keçe yapımı, kuyumculukla ünlü. Bu bağlamda restoran, Kazak halk el sanatları ve deri eşyalarının yanı sıra Hoca Ahmed Yesevi’nin 3 metrelik büyük “mühür” baskısının bir kopyasıyla da konukların dikkatini çekiyor. Restoran salonunun ortasındaki şanıraq (çadırın ortasındaki delik) ile köşede sandık üstündeki yorgan ve yastıkları gördüğünüzde sanki çocukluğunuzdaki köylerde bir çadıra konuk olmuşsunuz gibi hissediyorsunuz.

Sandyq restoranın iç mekânını oluştururken ortaya konan her eşyanın anlamına büyük önem verildi. Dekorasyonda kullanılan 16.-17. yüzyıldan kalan sandıklar, 18. yüzyıla ait dombralar, 19. yüzyılda kullanılan el yapımı halılar özel olarak her bölgeden toplandı. Ayrıca Türkiye’den de mobilya, yorgan, yastık getirildi.

Sandyq restoran

Bir Kazak atasözü “Gerçek bir Kazak, Kazak değil; gerçek bir Kazak dombradır” der. Burada da her konuğa dombra ile şarkı söyleyip müzik çalarak yemek yemesine fırsat tanınıyor. Üstelik restorana gelen bu neşeli misafirlerin hesabına % 15 indirim yapılıyor!

Kazak halkı tadımda bereket ve birlik olduğuna inanır, misafirliğe gelen hiç kimseyi yemek tattırmadan göndermez. Ulusal Sandyq restoranı da misafirlerine hem ulusal Kazak değerlerini vurguluyor hem bozkır kokan, bal tadında lezzetli ulusal yemeklerini sunuyor hem de herkesin kendisini mutlu ve rahat hissetmesini sağlıyor.

Sayram

Burası İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret ve kültür şehri, bir dönem de hükümet merkezi de olmuş.

• Burada bölge tarihini yansıtan Sayram Müzesi’ni gezebilirsiniz.

Sayram Müzesi

• 11. yüzyılda Hoca Ahmed Yesevi’nin babası için yapılan İbrahim Ata Türbesi üzeri kubbe ile örtülü bir yapı.

İbrahim Ata Türbesi

• Karaşaş (siyah saç) Ana Türbesi adıyla tanınan yapı Hoca Ahmed Yesevi’nin annesi Ayşe Hanım için inşa edilmiş. Kare planlı, tek kubbeli yapı 19. yüzyıla tarihleniyor.

Burada yemeğinizi Nazarbayata’da yemenizi öneririm. Her şey hem leziz hem de çok ucuz. Biz kuzu etli çorba, narın (etli çorba), şaşlık (kuzu şiş kebap), lagman (sulu erişte üzerinde kuzu eti ve sebze) yedik.

Şoförümüz Süleyman Aga ve “Turkistan Tourism Center” Turizm Danışma Merkezi, Turizm Geliştirme Bölümü Uzmanı Mamura Umarova ile yemekteyiz

Baidibek

• Burada Ak-Mosque yer altı mağarasını gezebilirsiniz. Mağaraya ulaşmak için uzun bir yol kat edeceksiniz. Mağaranın uzunluğu 254 m, boyu 25 m, genişliği 65 m.

Ak-Mosque Mağarası

• Domalak Ana Türbesi buranın önemli yapılarından biri. Domalak Ana, Kazak halkının efsanevi annelerinden biri. Yedi Nehir Bölgesi’nde yaşayan kabileleri yöneten Baydibek Karashauly Batır’ın üçüncü eşi ve Alban, Suan, Dulat’ın annesi. Mütevazı, sevecen bir anne, tüm çocuklarına sevgi yayan ve geleceği görebilen bir şahıs olarak tanınıyor. Efsaneye göre Domalak Ana Türbesi’nde arasından sadece imanlı ve doğru bir insanın geçebileceği 2 kutsal taş var.

Türkistan – Domalak Ana Türbesi

Tölebi

• Kartal yakalayıp bakan kişilere Berkutchi deniyor. Kenes aryk aul’da da Keuenov ailesinin yakalayıp baktığı 6 tane kartal var. Buraya geldiğinizde kartalları elinize alabiliyorsunuz. Aman dikkat, kartallar oldukça ağır! Kazakistan gezimde en özel hatıram, kartalı elimde tuttuğum andır. Umarım size de bir gün kısmet olur. Bu arada kartalların bir tanesinin günlük masrafı 4.000 tenge (10 USD) imiş. Buranın giriş ücreti yok ama bağış yaparsanız kabul ediyorlar.

Tölebi

Buraya geldiğinizde ailenin baktığı atları da sevip binebiliyorsunuz.

Tölebi

• Doğal güzellikleri yakından tanımak için Sairam Ugam National Park’a gitmelisiniz.

Türkistan – Sairam Ugam National Park

• Parka gitmeden önce de Sairam Su Resort’a uğramanızı öneririm. Burası bu bölgede eşini görmediğim güzellikte bir resort. İster soluklanın, ister konaklayın, bence çok beğeneceksiniz.

Şoförümüz Süleyman Aga ve “Turkistan Tourism Center” Turizm Danışma Merkezi, Turizm Geliştirme Bölümü Uzmanı Mamura Umarova ile Sairam Su Resort’tayız

• Yolu çok kötü olan daha doğrusu yolu olmayan Aksu Kanyonu’na gidiş zahmetli olsa da oraya vardığınızda güzel manzaraya doyamayacak, nefis fotoğraflar çekeceksiniz.

Türkistan – Aksu Kanyonu

Kazygurt / Tölebi

• Deniz seviyesinden 910 metre yükseklikte Nuh’un Gemisi (Keme Kalğan) yükseliyor. Yerel efsaneye göre 2.000 yıl önce Hz Nuh bu dağ üzerine yerleşmiş.

Keme Kalğan

• Efsaneye göre bu kayalar Adem ve Havva Kayaları. Aralarından sadece günahı olmayanlar geçebiliyor. Benimse bu kilomla o kayaların arasından geçebilmem mümkün olmadı. Günahkâr mıyım acaba?

Adem ve Havva Kayaları

Otrar

• Antik kentten çıkartılan eserlerin sergilendiği Tarih Müzesi’ni ziyaret edebiliyorsunuz.

Türkistan – Otrar Tarih Müzesi

• Siriderya kıyısındaki Otrar’ın ismi genelde Moğol felaketiyle anılıyor. Burası İslam dünyasının en büyük düşünürlerinden Farabi’nin doğduğu kent. Cengiz Han tarafından yerle bir edilen Otrar Antik Kenti’nin kalıntıları geniş bir alana yayılıyor.

Otrar Antik Kenti

Antik kervan yollarının kesişiminde yer alan Otrar, bugün de gizemli havasını korumayı başarıyor. Toz duman içinde gezilen kentte insan bambaşka diyarlara ışınlanıyor.

Otrar Antik Kenti

Antik kentten çıktığımda tozlar her yerime yapışmıştı. Üzerime vurdum durdum, vurdukça tozlar havaya karışmaya devam etti. Olsun, dedim kendi kendime, insan hayatında kaç kez kendini âdeta Star Wars filmi sahnesinin içine düşmüş gibi hissedebilir ki?

Türkistan – Otrar Antik Kenti

• Arslan Baba Türbesi, buradaki en önemli türbelerden biri. Türbe Hoca Ahmet Yesevi’nin üstadı ve manevi akıl hocasına ait. Türbe 12. yüzyılda yapılmış, 19. yüzyılda yenilenmiş.

Arslan Baba Türbesi

Kazakistan’a gelince şehirlerin dışına çıkarak keşif yapmak, ülke hakkında daha gerçekçi bir fikir veriyor. Toza, toprağa, tuvaletlerin binaların dışında olmasına, hatta kapıları olmamasına hazırlıklı olun! Burası bambaşka bir coğrafya. Eğer keyif alarak gezmek istiyorsanız konfor alanınızın dışına çıkmaya hazır olmalısınız.

Buraya geldiğimde Çimkent’teki Rixos Khadisha Shymkent‘te konakladım. Ancak benim ziyaretimden sonra bölgede çok sayıda lüks otel yapıldı. En ünlüsü de otel, AVM, eğlence merkezi olarak hizmet veren Karavansaray. Karavansaray ile Türkistan’ın çehresi değişti, ışıl ışıl bir yer hâline geldi.

Türkistan’ın Türk dünyası kültür başkenti seçilmesinin mutlaka bir sebebi var. Peki siz neden bunu kendiniz keşfetmek için yollara düşmeyesiniz?

Keşfetmeniz dileğiyle…