Türkistan – Türk Dünyası Kültür Başkenti

Kazakistan’ın tarihi eski ama kendisi yeni eyaleti olan Türkistan, sadece Kazakistan için değil, Türk dünyası için de çok önemli bir yer. Kazakistan’ın en önemli ruhani ve tarihi yapısı olan ve UNESCO Dünya Mirası listesinde bulunan Hoca Ahmed Yesevi Türbesi burada bulunuyor. Türk dünyası kültür başkenti ilan edilen Türkistan, son yıllarda büyük projelerin gerçekleştiği, modern ve lüks bir yer hâline geldi.

İsmi önceden Güney Kazakistan olan eyalet, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in kararı ile Haziran 2018’de isim değiştirerek Türkistan eyaleti olarak anılmaya başladı. Eyaletin merkezi de eski İpek Yolu şehri olan Türkistan kentine taşındı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı H.E. Nursultan Nazarbayev’in aldığı inisiyatif doğrultusunda Türkistan’ın Türk dünyası kültür başkenti olarak ilan edilmesi ve Hoca Ahmet Yesevi Türbesi’nin burada bulunması sayesinde Türkistan artık Türk tarihinde hak ettiği yeri alarak yeni bir cazibe merkezi oldu. Genel Sekreter Dr. Ömer Kocaman önderliğindeki Türk Konseyi’nin hazırladığı Modern İpek Yolu Ortak Tur Paketi projesi ile de gözler bölgenin tarihi değerlerine ve zenginliklerine çevrildi.

Hoca Ahmet Yesevi Türbesi

Kazakistan’a Türkistan Valisi Zhanseit Tuimebayev önderliğinde Türkistan’da gerçekleştirilen 2018 Turizm ve Yatırım Forumu’na katılmak üzere geldim. Türkistan’da uluslararası düzeyde organize edilen ilk yatırım ve turizm forumunun teması, Kadim Türkistan-Yeni İmkânlar oldu. Foruma yatırımcılar, çok uluslu şirketler, finans kurumları ve banka yöneticileri olmak üzere 500’ün üzerinde yabancı konuk katıldı. Forumda Türkistan’ın potansiyeli, yatırım imkânları, turizm olanakları ve bölgenin tarihi değerleri konuşuldu.

Forumdan sonra katıldığım gezi ile de hem konakladığım Çimkent’i hem de eyaletin diğer yerlerini keşfetme şansını elde ettim.

Türkistan

Türkistan gezilecek yerler

Öncelikle şunu belirteyim: Bölgeyi kendiniz gezmek istiyorsanız burada pek toplu taşıma imkânı olmadığını bilmelisiniz. Ya araba kiralayıp gezeceksiniz ya da buradaki organize turların birine katılacaksınız. Eğer Türkistan turu yapmak isterseniz Türkistan Turizm Ofisi’nin tavsiye ettiği tur şirketlerini sizin için listeledim:

• Fantasy Travel
• Saya Travel
• Silk Tour
• Kontinent Tur
• Kuanış
• Zeta Tour
• Alatau Tur
• Safina Tour

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Kazakistan’ın en önemli ruhani ve tarihi yapısı olan Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, bir Türk şairi ve din muallimi olan Mevlâna’nın hocası Ahmed Yesevi onuruna yapılmış. Türbenin inşasına 1389 yılında başlanmış. Ancak yapımı 1405 yılında Timur’un ölümüyle yarım kalmış. Yüksekliği 39 metre olan türbenin kubbesi Orta Asya’da türünün en büyüğü sayılıyor. Ulusal bir anıt olarak korunmakta olan türbe, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alıyor.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Türbenin en önemli iki eseri Toy Kazan ve Timur’un savaşlara çıkarken kullandığı sancak.

7 ayrı metalin alaşımından dökülmüş olan 2 ton ağırlığındaki ve 3 ton su alma kapasitesindeki döküm kazan, bizzat Stalin’in emriyle 1934 yılında götürüldüğü bir sergiden getirilmeyerek Hermitage Müzesi’ne konulmuş. Kazakistan makamlarının gayreti ile 18 Eylül 1989 tarihinde yeniden türbedeki yerini almış.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Hoca Ahmet Yesevi 63 yaşından itibaren türbenin yer altında bulunan kısmında yaşamış. Bunun nedeni ise çok sevdiği peygamberimiz Hz. Muhammed’in 63 yaşında ölmesiymiş. Hoca Ahmet Yesevi müritleri ile tüm toplantılarını burada yapmış, kitaplarını burada yazmış ve ölene kadar burada kalmış.

Hoca Ahmed Yesevi Türbesi

Ahmed Yesevi Türbesi’nin önünde Timur’un torunu ve Uluğ Bey’in kızı olan Rabia Sultan Begüm Türbesi var. 15. yüzyıla tarihlenen sekizgen planlı yapı yüksek kasnak üzerinde sivri kubbeli. Timurlu mimarisi özelliklerini taşıyor.

Rabia Sultan Begüm Türbesi

Sayram

Burası İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret ve kültür şehri, bir dönem de hükümet merkezi de olmuş.

• Burada bölge tarihini yansıtan Sayram Müzesi’ni gezebilirsiniz.

Sayram Müzesi

• 11. yüzyılda Hoca Ahmed Yesevi’nin babası için yapılan İbrahim Ata Türbesi üzeri kubbe ile örtülü bir yapı.

İbrahim Ata Türbesi

• Karaşaş (siyah saç) Ana Türbesi adıyla tanınan yapı Hoca Ahmed Yesevi’nin annesi Ayşe Hanım için inşa edilmiş. Kare planlı, tek kubbeli yapı 19. yüzyıla tarihleniyor.

Burada yemeğinizi Nazarbayata’da yemenizi öneririm. Her şey hem leziz hem de çok ucuz. Biz kuzu etli çorba, narın (etli çorba), şaşlık (kuzu şiş kebap), lagman (sulu erişte üzerinde kuzu eti ve sebze) yedik.

Şoförümüz Süleyman Aga ve “Turkistan Tourism Center” Turizm Danışma Merkezi, Turizm Geliştirme Bölümü Uzmanı Mamura Umarova ile yemekteyiz

Baidibek

• Burada Ak-Mosque yer altı mağarasını gezebilirsiniz. Mağaraya ulaşmak için uzun bir yol kat edeceksiniz. Mağaranın uzunluğu 254 m, boyu 25 m, genişliği 65 m.

Ak-Mosque Mağarası

• Buranın önemli yerlerinden birisi Domalak Ana Türbesi. Domalak Ana, Kazak halkının efsanevi annelerinden birisi. Yedi Nehir Bölgesi’nde yaşayan kabileleri yöneten Baydibek Karashauly Batır’ın üçüncü eşi ve Alban, Suan, Dulat’ın annesi. Mütevazı, sevecen bir anne, tüm çocuklarına sevgi yayan ve geleceği görebilen bir şahıs olarak tanınıyor. Efsaneye göre Domalak Ana Türbesi’nde arasından sadece imanlı ve doğru bir insanın geçebileceği 2 kutsal taş var.

Türkistan – Domalak Ana Türbesi

Tölebi

• Kartal yakalayıp bakan kişilere Berkutchi deniyor. Kenes aryk aul’da da Keuenov ailesinin yakalayıp baktığı 6 tane kartal var. Buraya geldiğinizde kartalları elinize alabiliyorsunuz. Aman dikkat, kartallar oldukça ağır! Kazakistan gezimde en özel hatıram kartalı elimde tuttuğum andır. Umarım size de bir gün kısmet olur :-) . Bu arada kartalların bir tanesinin günlük masrafı 4.000 tenge (10 USD) imiş. Buranın giriş ücreti yok ama bağış yaparsanız kabul ediyorlar.

Tölebi

Buraya geldiğinizde ailenin baktığı atları da sevip binebiliyorsunuz.

Tölebi

• Doğal güzellikleri yakından tanımak için Sairam Ugam National Park’a gitmelisiniz.

Türkistan – Sairam Ugam National Park

• Parka gitmeden önce de Sairam Su Resort’a uğramanızı öneririm. Burası bu bölgede eşini görmediğim güzellikte bir resort. İster soluklanın, ister konaklayın, bence çok beğeneceksiniz.

Şoförümüz Süleyman Aga ve “Turkistan Tourism Center” Turizm Danışma Merkezi, Turizm Geliştirme Bölümü Uzmanı Mamura Umarova ile Sairam Su Resort’tayız

• Yolu çok kötü olan daha doğrusu yolu olmayan Aksu Kanyonu’na gidiş zahmetli olsa da oraya vardığınızda güzel manzaraya doyamayacak, nefis fotoğraflar çekeceksiniz.

Türkistan – Aksu Kanyonu

Kazygurt / Tölebi

• Deniz seviyesinden 910 metre yükseklikte Nuh’un Gemisi (Keme Kalğan) yükseliyor. Yerel efsaneye göre 2.000 yıl önce Hz Nuh bu dağ üzerine yerleşmiş.

Keme Kalğan

• Efsaneye göre bu kayalar Adem ve Havva Kayaları. Aralarından sadece günahı olmayanlar geçebiliyor. Benimse bu kilomla o kayaların arasından geçebilmem mümkün olmadı. Günahkâr mıyım ne?

Adem ve Havva Kayaları

Otrar

• Antik kentten çıkartılan eserlerin sergilendiği Tarih Müzesi’ni ziyaret etmelisiniz.

Türkistan – Otrar Tarih Müzesi

• Siriderya kıyısındaki Otrar’ın ismi genelde Moğol felaketiyle anılıyor. Burası İslam dünyasının en büyük düşünürlerinden Farabi’nin doğduğu kent. Cengiz Han tarafından yerle bir edilen Otrar Antik Kenti’nin kalıntıları geniş bir alana yayılıyor.

Otrar Antik Kenti

Antik kervan yollarının kesişiminde yer alan Otrar, bugün de gizemli havasını korumayı başarıyor. Toz duman içinde gezilen kentte insan bambaşka diyarlara ışınlanıyor.

Otrar Antik Kenti

Antik kentten çıktığımda üzerime vurdum durdum. Tozlar her yerime yapışmıştı. Ben vurdukça tozlar havaya karışmaya devam ediyorlardı. Olsun, dedim kendi kendime, insan hayatında kaç kez kendisini âdeta Star Wars filmi sahnesinin içine düşmüş gibi hissedebilirdi ki?

Türkistan – Otrar Antik Kenti

• Arslan Baba Türbesi, buradaki en önemli türbelerden birisi. Türbe Hoca Ahmet Yesevi’nin üstadı ve manevi akıl hocasına ait. Türbe 12. yüzyılda yapılmış, 19. yüzyılda yenilenmiş.

Arslan Baba Türbesi

Kazakistan’a gelince şehirlerin dışına çıkarak keşif yapmak, ülke hakkında daha gerçekçi bir fikir veriyor. Toza, toprağa, tuvaletlerin binaların dışında olmasına, hatta kapıları olmamasına hazırlıklı olun! Burası bambaşka bir coğrafya. Eğer keyif alarak gezmek istiyorsanız konfor alanınızın dışına çıkmaya hazır olmalısınız.

Buraya geldiğimde Çimkent’teki Rixos Khadisha Shymkent‘te konakladım. Ancak benim ziyaretimden sonra bölgede çok sayıda lüks otel yapıldı. En ünlüsü de otel, AVM, eğlence merkezi olarak hizmet veren Karavansaray. Karavansaray ile Türkistan’ın çehresi değişti, ışıl ışıl bir yer hâline geldi.

Türkistan’ın Türk dünyası kültür başkenti seçilmesinin mutlaka bir sebebi var. Peki siz neden bunu kendiniz keşfetmek için yollara düşmeyesiniz?

Keşfetmeniz dileğiyle…