Patan (Lalitpur) Gezi Rehberi

Nepal turu yaparken ilk olarak Kathmandu Vadisi ya da diğer adıyla Tanrı ve Tanrıçalar Vadisi’ne gelmenizi öneririm. Neden mi? Çünkü burası yüzlerce yıllık kültür ve gelenekleri yaşatan anıtlara, Budizm ve Hinduizm’e ait Hac mekânlarına ev sahipliği yapıyor. Ayrıca UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor. Bu nedenle bu yazımda da vadiyi detaylı anlatacağım ve vadiyi oluşturan şehir krallıklarından biri olan Patan (Lalitpur) hakkında bilgiler vereceğim.

570 km² alana yayılan Katmandu Vadisi, deniz seviyesinden 1.400 metre yüksekte yer alıyor. Ayrıca vadiden Bagmati Nehri geçiyor. Hele bir de etrafını çeviren heybetli sıradağlar yok mu, işte onlar burayı iyice güzelleştiriyor. Mesela Shivapuri (2.732 metre), Phulchowki (2.762 metre), Nagarjun (2.128 metre), Champadevi (2.278 metre), Chandragiri (2.551 metre) yüksekliğe sahip.

Bugünkü Kathmandu Vadisi’ni oluşturan bölgede 15. yüzyılda bağımsız şehir krallıkları varmış. Ancak şehir krallıkları arasındaki savaşlar yüzyıllarca sürmüş. Küçücük alanda kıyasıya kavga olmuş. Sonuç olarak Gurkalar’ın Şah ailesinin üyesi Prithvi Nārāyaṇ Shah, 1769 yılında 3 Malla şehir krallığı olan Kāthmāndu, Pātan (Lalitpur), Bhaktapur’u (Bhādgaon) ele geçirmiş. Ondan sonra bir çatı altında Nepal’i kurmuş, başkenti de Kāthmāndu ilan etmiş.

Patan – Durbar Meydanı – Altın Kapı

Patan’da gezilecek yerler listesi

UNESCO Dünya Kültür Mirası listesindeki Katmandu Vadisi kategorisi içinde 7 farklı anıt bölge var:

• 3 Meydan (Pātan, Bhaktapur ve Kāthmāndu’nun Durbar Meydanları)
• 2 Budist stupa (Swayambhunath ve Boudhanath)
• 2 Hindu tapınağı (Pashupatinath ve Changu Narayan)

Her şeyden önce listedeki 3 kraliyet Durbar Meydanı’nı önce Malla Hanedanlığı, Nepal‘in birleşmesinden sonra da Shah Hanedanlığı ve Rana Hanedanlığı kullanmış. Ayrıca listeye giren 2 Budist stupa; Swayambhunath ülkenin en eski, Boudhanath ise ülkenin en büyük Budist stupası olmuş. Benzer şekilde listedeki 2 Hindu tapınağı; Changu Narayan ülkenin en eski, Pashupatinath ise ülkenin en büyük Hindu tapınak kompleksi olmuş.

Pātan (eski adıyla Lalitpur); Bagmati Nehri’nin iki kolu arasında, Katmandu’nun 5 km güneydoğusunda yer alıyor. Şehir; dar sokakları, tuğla evleri, çok sayıda iyi korunan Hindu tapınağı, Budist manastırları ve anıtlarıyla bir cazibe merkezi. Mesela Durbar Meydanı, Kwa Bahal, Bhimsen Tapınağı, Viswanath Mandir Tapınağı, Yognarendra Tapınağı, Vishnu Tapınağı şehirde ziyaret etmeniz gereken en önemli yerler arasında yer alıyor.

Arkadaşım Seran Ergir MacMillan ile Vishwanath Mandir Tapınağı’ndayız

Kathmandu Vadisi’nin eski metal işçiliği tekniklerini koruyan en iyi ustaları Patan’da yaşıyor. Bu nedenle Patan, “Zanaatkarlar Şehri” olarak biliniyor.

Nepal’de neredeyse tüm meydanlara giriş ücreti var. Sonuç olarak alınan ücret boşa gitmiyor. 2015 yılında yaşanan 8,1 Mw şiddetindeki depremde yıkılan ve hasar gören binalar, bu katkı sayesinde artık eski görkemine kavuşuyor.

Altın Tapınak – Hiranya Varna Mahavihar

Durbar Meydanı’nın hemen kuzeyinde yer alan Altın Tapınak – Hiranya Varna Mahavihar, eşsiz bir Budist manastırı. 12. yüzyıla tarihli. Ayrıca 1409’dan beri bugünkü hâliyle varlığını sürdürüyor. Adını ön cephesinin çoğunu kaplayan yaldızlı metal plakalardan alıyor.

Durbar Meydanı

Şehrin kalbinde yer alan Durbar Meydanı, bir zamanlar Patan krallarının saray alanıymış. Burası UNESCO Dünya Kültür Mirası listesindeki Kathmandu Vadisi’nin anıt bölgelerinden biri. Son derece etkileyici. Ayrıca meydandaki saray binaları, sanatsal avlular, zarif tapınaklar; Malla krallarının hükümdarlığı döneminde zirveye ulaşan Newari mimarisinin gelişmişliğini gösteriyor.

Arkadaşlarım Seran Ergir MacMillan ve John MacMillan ile Durbar Meydanı’ndayız

Mesela meydanda bulunan ve tamamen taştan inşa edilen Krishna Tapınağı’nın Nepal’deki Şikhara tarzı mimarinin ilk örneği olduğunu söylüyorlar. Ayrıca meydandan girilen Keshav Narayan Chowk, bronz eserler müzesi oldu. Benzer şekilde Sundari Chowk’da da enfes ahşap oymalar, taş ve metal heykeller var.

Patan Müzesi

Eskiden Malla krallarının ikametgâhı olan Kraliyet Sarayı’nın Keshav Narayan Chowk’u çevreleyen bölümü artık güzel sanat koleksiyonlarına ev sahipliği yapıyor.

Keshab Narayan Tapınağı – Mani Keshab Narayan Chowk

Mul Chowk

Kraliyet Sarayı’nın 3 ana meydanından en büyüğü ve en eskisi olan Mul Chowk, en etkileyicisi sayılıyor.

Patan – Mul Chowk

Mesela Mul Chowk içinde yer alan Altın Kapı’dan geçerek Taleju Tapınağı’na gidiyorsunuz. Burası oldukça önemli. Özellikle de kapının önünde Hinduizm’deki en kutsal iki nehrin tanrıçasını temsil eden Ganga (sağda) ve Yamuna (solda) dikkat çekiyor.

Altın Kapı – Taleju Tapınağı

Sundari Chowk

Sundari Chowk

Tusha Hiti olarak bilinen kraliyet banyosuyla ünlü olan Sundari Chowk’u 1647 yılında Kral Siddhi Narasimha Malla inşa etmiş.

Patan – Sundari Chowk

Bhandarkhal Bahçesi

1647 yılında inşa edilen bahçede bulunan su deposu, Kraliyet Sarayı’nın ana su kaynağı olmuş.

Patan – Bhandarkhal Bahçesi

Kumari Ghar

Şimdi dikkat! Size Hindu ve Budist inancında kutsal kabul edilen Kumari’den bahsedeceğim. Yani Yaşayan Tanrıça’dan! Ayrıca Nepal’in hâlen yaşadığına inanılan tanrıçaya sahip tek ülke olduğunu söyleyeceğim.

Kumari Ghar, Nepal’in yaşayan en önemli tanrıçası Kumari’ye ev sahipliği yapıyor. Kumari neden mi önemli? Herşeyden önce Kumari’nin (kelimenin tam anlamıyla “bakire”), Durga’nın bir tezahürü olan Hindu savaşçı tanrıçası Taleju’nun reenkarnasyonu olduğu inanışı var.

Katmandu, Bakhtapur, Patan, Bungamati şehirleri kendi Kumari’sini seçiyor. Bir de inanışa göre Kumari onu gören kişilere şans getiriyor. Ancak her şehirde Kumari’ye yaklaşım farklı. Mesela Patan’da Kumari’nin fotoğrafını çekiyorsunuz ama Kathmandu’da Kumari’nin fotoğrafının çekilmesi kesinlikle yasak. Başka bir deyişle eğer Kumari’nin fotoğrafını çekmek istiyorsanız, bunu sadece Patan’da yapıyorsunuz.

Yaşayan Tanrıça Kumari

Chyasin Dewal – Krishna Mandir Tapınağı

Kral Siddhi Narsing Malla, Chyasin Dewal – Krishna Mandir Tapınağı’nı 17. yüzyılda Şikhara tarzında yapmış.

Chyasin Dewal – Krishna Mandir Tapınağı

Viswanath Mandir Tapınağı

Lalitpur Kralı Narasimha, 1627 yılında Viswanath Mandir Tapınağı’nı yapmış. Tapınak Tanrı Shiva’yı onurlandırıyor. Bir de Shiva’nın “Her Şeyin Efendisi” olduğunu söylüyor. Tapınağın çatı desteklerinde erotik oymalar var. Efsaneye göre tapınağın önündeki ikiz taş filler tapınaktan inip Mani Dhara su çeşmesinden içene kadar kral cennete gitmeyecek.

Viswanath Mandir Tapınağı

Char Narayan Tapınağı (Jagat Narayan)

Bagmati Nehri kıyısında yer alan Char Narayan Tapınağı’nın (Jagat Narayan) Durbar Meydanı’ndaki diğer tapınaklardan farkı, tuğla olmasından kaynaklanıyor. Katmandu bölgesini kontrol eden bir soylu olan Purandar Singh, babasını anmak için 1566 yılında burayı inşa etmiş. Ayrıca tapınak Vişnu’nun diğer adı Narayan’ı onurlandırıyor. Bir de erotik oyma figürleriyle tanınıyor.

Mahabuddha Tapınağı

14. yüzyıla tarihlenen Mahabuddha Tapınağı’nın üzerinde Lord Buda’nın binlerce resmi kazınmış.

Rudra Varna Mahavihar (Uku Bahal)

Kralların taç giydiği Rudra Varna Mahavihar’da (Uku Bahal) metal, taş, ahşap heykel koleksiyonu var.

Kumbheshwar Tapınağı

Shiva’ya adanan Kumbheshwar Tapınağı’nın avlusunda bulunan doğal suyun kaynağı, Katmandu’nun kuzeyindeki Gosainkunda buzul gölünden geliyor. Ayrıca ağustos ayındaki Janai Poornima gününde bu doğal suda kutsal ritüel var.

Ashoka Stupaları

Hindistan İmparatoru Ashoka, M.Ö 250 yılında 4 stupa yapmış. Bu stupalar önemli. Zira Patan’ın 4 köşesinin simgesi. Bu stupalar Pulchowk, Lagankhel, Ibahi, Teta’da (Sano Gaon yolu) bulunuyor.

Bhimsen Tapınağı

Ticaret Tanrısı’na adanan Bhimsen Tapınağı, şehrin önemli tapınaklarından biri.

Nepal turu mu yapıyorsunuz? Herşeyden önce Kathmandu Vadisi’ni ve Patan şehrini ziyaret edin. Böylece ülkenin kültürünü doya doya yaşarsınız.

Keşfetmeniz dileğiyle…