Ermenistan’da olmak, çok yakınında olup sana çok uzak duran bir dosta sarılmak gibi. Ermenistan gezisinde ziyaret ettiğimiz başkent Yerevan (Erivan) ise Sovyet döneminden kalma binaları, parkları ve müzeleriyle oldukça ilgi çekici bir kent.

Rivayete göre Yerevan şehri ismini, Nuh’un tufandan sonra karayı ilk gördüğü yerde Yerevats (Göründü) diye bağırması üzerine almış. Sovyet döneminde, 1925’ten 1936’ya kadar, Aleksandr Tamanyan’ın başarılı mimari çalışması ile de şehir bugünkü modern görünümüne kavuşmuş.

Ermenistan‘a gelme maceramdan önceki yazımda bahsetmiştim. Ermeni mutfağı (gastronomi) ve Erivan yemekleri konusuna bir sonraki yazımda değineceğim. Bu yazımda ise başkent Erivan’da gezilecek yerler, görülecek müzeleri anlatacağım.

Öncelikle Erivan’da konakladığımız tarihi Tufenkian Otel‘den bahsedeyim. Erivan için oldukça iyi standartta olan, şehir merkezindeki oteli ben fazlasıyla beğendim.

Yerevan’da metro ulaşımı var. Bir Moskova metro ağıyla mukayese edilemeyecek olsa da bütün Sovyet metroları gibi oldukça derine (20-70 metre) iniyor. 1981’de kurulan metronun içinde fotoğraf çekimi yasak, ama ben her zamanki gibi uslu durmuyorum 🙂 .

Yerevan sokaklarında yürürken trafiğin içinde marşrutniler görülüyor; yani bizim dolmuşlar. Günlük hayatın bir parçası olan marşrutnilerin ücreti ise 100 Dram, yani 40 Kuruş.

Yerevan (Erivan) gezilecek yerler

Ararat (Ağrı)

Rivayete göre Nuh’un gemisinin indiği 5137 m yükseklikteki dağ. Ermeni inanışına göre Tanrıların Dağı olan Ararat, ne yazık ki kaldığımız süre içinde bize yüzünü göstermedi.

Abovyan Caddesi

Kentin ilk planlı caddesi, şehrin ana caddelerinden biri. Caddeye ismi, Ermeni yazar Khachatur Abovyan anısına verilmiş.

Hanrapetutyan Hraparak

(Cumhuriyet Meydanı)

Şehrin ana meydanını 1924 yılında Alexander Tamanyan tasarlamış. Meydanı; Ulaşım ve İletişim Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Ulusal Sanat Galerisi, Ermenistan Tarih Müzesi, hükümet binası, postane ve Marriott Hotel çevreliyor. Amiryan, Abovyan, Nalbandyan ve Dikran Medz caddelerinin birleştiği meydan, siyasi gösterilere ve eğlencelere ev sahipliği yapıyor. 1940 yılında meydana konan Lenin heykeli, 1991’de Ermenistan’ın bağımsızlığından sonra indirilmiş.

Ermenistan Tarih Müzesi ve Ulusal Sanat Galerisi

Cumhuriyet Meydanı’ndaki aynı binada bulunan 2 önemli müze. Ermenistan Tarih Müzesi’nde Bronz Çağı’ndan kalan heykeller, silahlar, madalyalar var. Ulusal Sanat Galerisi ise ülkelere göre düzenlenmiş sanat eserleri dolu. Ermeni sanat koleksiyonu çok zengin, ayrıca Kandinsky, Serov, Chagall gibi Rus ressamların eserleri var.

Yerevan Opera Tiyatro

Bina 1930 yılında Alexander Tamanyan tarafından tasarlanmış. Almanya Dresden SemperOper örnek alınarak inşa edildiği düşünülen güzel opera binasının Özgürlük Meydanı’ından girilen tarafında Opera ve Bale Salonu, cadde tarafında ise Khachaturian Konser Salonu var.

Biz opera binasını dışından görmekle kalmadık, Ermeni Ulusal Filarmoni Orkestrası’nın bir konserini de izledik. Piyanist Boris Berezovsky ve orkestra şefi Eduard Topchjan yönetimindeki eşsiz konser, benim için Ermenistan gezisinin en hatırda kalan faaliyeti olacak.

Cafesjian Sanat Merkezi

572 basamak ve iç salonlardan oluşan Cascade (Şelâle), kültürel etkinliklerin düzenleneceği bir alan olarak tasarlanmış, ama yapımı 1988 depremi nedeniyle yarım kalmış. 2002’den sonra Ermeni koleksiyoner Gerard L. Cafesjian’ın girişimiyle 50 milyon $ harcanarak tamamlanan Cascade, 2009 yılında açılmış.

Sanat eserleriyle donatılan Cafesjian, oldukça etkileyici. Cafesjian‘a girerken bir parkın içinde yükselen heykellerse, ülkenin sanata verdiği değeri ispat ediyorlar.

Sergei Parajanov (Sarkis Paracanyants) Ev Müzesi

1924 Tiflis doğumlu ünlü yönetmenin filmleri, resimleri, eşyaları bu müze/evde sergileniyor. Müze 1988’de kurulmuş, ancak deprem ve sosyo-ekonomik sorunlar yüzünden 1991’de, yönetmenin ölümünden 1 yıl sonra açılabilmiş. Unutulmuş Ataların Gölgeleri, Sayat Nova (Narın Rengi), Suram Kalesi Efsanesi gibi ünlü filmlere imza atan yönetmenin dehası, müzede gözler önüne seriliyor. Gezdiğim klasik müzelerden oldukça farklı olan müzede çok etkilendiğimi de burada belirtmeliyim.

Sergei Parajanov’un hayatı sansür, hapis ve travmalarla dolu geçmiş. Uzun yıllar boyunca film yapma imkanından mahrum bırakılmış. Film yapmama izin verilmedi ve kolaj yapmaya başladım. Kolaj, sıkıştırılmış bir filmdir demiş bir keresinde. Narın Rengi başyapıtı olarak kabul ediliyor.

Kapuyt Mzkit

(Mavi Cami)

Kent, 14. yüzyıldaki Moğol istilalarından 1828’de Rus Çarlığı sınırlarına dahil olana kadar pekçok defa Müslüman egemenliğine girmiş. Mavi Cami’nin yapımı da İran Hükümdarı Nadir Şah döneminde başlayıp Hüseyin Ali Han döneminde, 18. yüzyılda tamamlanmış. Cami Sovyet döneminde şehir müzesi olarak kullanılmış. Günümüzde ise kütüphanesi ve medresesiyle şehirde ibadete açık olan tek İslam eseri. Biz camiyi göremedik, ama listeye alınması gerektiğini düşündüm.

Matenadaran

(The Mesrop Mashtots Institute of Ancient Manuscripts)

17.000 kitap ve el yazmasını barındıran enstitünün arşivinde 5. yüzyıla kadar giden paha biçilmez el yazmaları var.

Ararat Fabrikası

(Yerevan Ararat Brandy-Wine-Vodka Factory)

1877 yılında Rus Çarlığı döneminde kurulan fabrika, Yerevan Kalesi’nin alanının içinde yer alıyor. Randevu almadan gitmemenizi öneririm, çünkü fabrikada sadece grup gezileri (ve tadım) yaptırılıyor.

Vernissage

(Vernisaj)

1988’de konservatuvar öğrencilerinin sergi mekânı olan pazar, günümüzde ressamların resimlerini sergilediği, kilimler, hediyelik eşyalar ve Sovyet döneminden kalma paralar, pullar, mühürlerle dolu rengârenk bir pazar.

Pag Şuga

(Pag Shuga)

Maşdots Caddesi’ndeki 2.200 m²’lik alana sahip yapı, meyve, sebze, et satılan bir kapalı çarşı. Çarşıdan satılan kuru meyvelerin tadına bakmanızı ve mümkünse kilolarca almanızı öneririm 🙂 .

Church Gregory The Illuminator

Pag Şuga’ya gitmişken hemen yakınındaki kiliseyi gezip Ermeni mimarisi ile yakından tanışabilirsiniz.

Soykırım Anıtı ve Müzesi

Bu yazımda sözde Ermeni soykırımı olmuş mu, olmamış mı tartışmasına girmeyeceğim, ama gördüğüm anıtı ve müzeyi de anlatmam gerektiğini düşünüyorum. Anıt 1915’te ölen Ermeniler’in anısına 1967 yılında yapılmış. Sütun Ermeniler’in yeniden doğuşunu, dairesel alanın ortasında bulunan, sürekli yanan ateş ise yası temsil ediyor. Her yıl 24 Nisan’da hayatlarını kaybedenleri anmak için insanlar yürüyerek Dzidzernagapert Tepesi’ne yürüyerek çıkıyor ve anıtı çiçeklerle donatıyor.

Sevan Gölü ve Sevanavank Manastırı

Kafkasya’nın en büyük gölü olan Sevan yani Kara Van Gölü, Yerevan’a 1 saat uzaklıkta. Gölün altı gazlarla dolu olduğundan siyah görülüyor.

Sevanavank Manastırı Ermeniler’in Arap egemenliğinden kurtulmaya çalıştığı yıllarda, 874’te, Prenses Mariam tarafından yaptırılmış. Manastır o yıllarda bir adaya inşa edilmiş, ama Sevan Gölü’nün suları çekilince bir yarımada üzerinde kalmış.

Dilijan

(Dilican)

Ermenistan’ın küçük İsviçresi’nde kent merkezindeki Şarambeyan Sokağı’nda geleneksel Ermeni mimarisinin izini sürebilir, Barz Lic (Duru Göl)’de kamp yapabilir, İçevan yönüne giderek Hağardzin Manastırı’nda Pakraduni Hanedanlığı’yla tanışabilirsiniz. Ayrıca Dilijan merkezdeki Toon Armeni’de yemek yemenizi öneririm. Burası basit, ama şık bir köy evi.

Fotoğraftaki aveluk, kavrulup nar taneleriyle süsleyerek servis edilen bir ot. Ben ot sevmeme rağmen bana biraz yavan geldi, ama yine de değişik bir tat olsun diye deneyin derim.

Tsakhkadzor

Geçmişte Sovyetler Birliği’nin, günümüzde Ermenistan’ın kayak merkezi. Ermenice buranın adı Çiçek Vadisi anlamına geliyor.

Kayak yapmasak da bölgeyi ve Keçaris Manastırı‘nı ziyaret etme şansını elde ettik. Keçaris Manastırı’nın yapımına 11. yüzyılda bir Pahlavuni prensi (bir Ermenistan soylu ailesi) tarafından başlanmış. Manastırın yapımı 13. yüzyılda tamamlanmış.

Erivan‘da sanata, müzelere, rengarenk pazarlara bakarak 5 gün geçirdim. Burası bana zamanı farklı bir boyutta yaşattı, hayatıma farklı bir bakış açısı getirdi.