Saygun Dura & Somutun Ardındaki Esas

Her fırsatta Türkiye’nin önde gelen fotoğrafçılarıyla söyleşi yapmaya ve bunları sayfamda sizlerle paylaşmaya çalışıyorum. Bu seferki röportajımı da değerli su altı fotoğrafçısı Saygun Dura ile gerçekleştirdim. Buyrun, bu yazımda Saygun Dura’yı yakından tanıyalım.

Saygun Dura kimdir?

1964 yılı doğumlu olan Saygun Dura, 1989-1996 yılları arasında bir reklam ajansında fotoğrafçı ve fotoğraf direktörü olarak çalıştı. 1996’dan günümüze kadar da kendi atölyesinde tanıtım fotoğrafçısı olarak meslek yaşamına devam ediyor.

Saygun Dura kimdir?

Bir çok üniversitede Tanıtım Fotoğrafçılığı ve Yaratıcı Fotoğrafçılık üzerine seminerler veren Dura; 2004-2014 yılları arasında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Grafik Bölümü, Bahçeşehir Üniversitesi Fotoğraf Bölümü, Doğuş Üniversitesi Grafik Bölümü ve İstanbul Teknik Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Tanıtım Fotoğrafçılığı, Stüdyo ve Işık Teknikleri dersleri verdi.

Saygun Dura yurt dışında ve yurt içinde su altı fotoğrafçılığı workshop (atölye) ları yapıyor. Ben de bu yaz bu atölyelerden birinin yapıldığı J Dive ile dalış+mavi yolculuk yapmıştım. Müthişti!

Saygun Dura ile su altı fotoğrafçılığı üzerine röportaj

Buyrun, şimdi size Saygun Dura ile söyleşimizi aktarayım.

Kişisel sergileriniz var. Seçici kurullarda bulundunuz, panellere iştirak ettiniz. Biraz bunlardan bahsedebilir misiniz?

Açtığım ilk sergim su altı fotoğraflarından oluşmuyordu. Bu sergi Max Ernest, René Magritte ve Salvador Dali gibi sanatçılara göndermeler yaparak çalıştığım kavramsal bir işti. İstanbul’dan sonra aldığım bir davet üzerine NYC’ye giderek farklı bir seriyle de sergim oldu. Müzayedelerde fotoğraflarımın satılıyor olması ve bazı müzelerde yer alabilmek beni mutlu etti.

Rezan Has Müzesi’nde ülkemizde su altı fotoğrafçılığımızın başlangıcı olan 1952 yılından 2012’ye kadarki dönemini kapsayan bir sergi ve kitap hazırladım. Su altına Işık Tutanlar isimli bu sergimize bizim sularımızda ilk kez deklanşöre basanlardan muhterem bir insan olan Rasim Divanlı’yı İzmir’den İstanbul’a davet etmiştik. Doksanlı yaşlarında olan Rasim Bey’in günümüz su altı fotoğrafçılarıyla bir araya gelmesi de hoş bir anı oldu.

Benim su altı fotoğrafçılığımda yapmak istediğim, belgesel niteliği taşıyan anlayış değildi. Amacım nadir görülen canlıları bularak onları görüntülemekten öte olabildiğince kendi yorumlarımı katarak fotoğraflamaktır. Bu günlerde beğendiğim bir galeri olan Milli Reasürans’ta açacağım sergim için hazırlanıyorum.

Fotoğraf çekmek için mi dalmaya başladın, daldıktan sonra mı fotoğraf merakı başladı?

Fotoğraf merakım ilkokul yıllarımda babamın bana hediye ettiği bir fotoğraf makinesiyle başladı. 1981 yılından itibaren de daha bilinçli bir ilgiyle devam ettim.

Suya gelince: Küçükken yüzme takımındaydım. Ayrıca ailece denize ilgimiz vardı. Çocukluk yaşlarımda babam ve annemle birlikte o zamanlar eşsiz güzellikteki Mersin koylarında botla dolaşır, maske ve şnorkelle su altı yaşamını izlerdik. Bu iş için bir miktar suya yatkınlık ve çok sevmek gerekiyor.

Hangi yıl dalışa başladın? Başladığından beri aralıksız dalıyor musun?

1987 yılında brövemi alıp scuba ile dalış yapmaya ve sahip olduğum Nikonos II ile su altında da çekim yapmaya başladım. O tarihten itibaren de sürdürüyorum.

Her dalmayı bilen su altı fotoğrafçısı olabilir mi? Su altı fotoğrafçısı olmak için fotoğraf bilgisi olması gerekiyor mu?

Analog döneminde su altı fotoğrafçılığı çok yaygın değildi. 36 kareyi olabildiğince dikkatli ve doğru değerlendirmek gerekiyordu. Bu da fotoğrafçıya bir disiplin kazandırıyordu. Dijital fotoğrafçılığın devreye girmesiyle birlikte su altında fotoğraf çekmek kolaylaştı. Aynı zamanda da yaygınlaştı. Fotoğraf tekniğine hâkim olmasanız bile dijital fotoğrafçılığın avantajları sayesinde su altında bir görüntü elde edebilirsiniz. Ancak bu görüntünün fotoğraf niteliği kazanabilmesi için bu alanda kendinizi ciddi bir biçimde hazırlamanız gerekecektir.

Fotoğraf bilginizi su altı fotoğrafçılığına özgü ilave bilgi ve becerilerle destekleyerek ve bu amaçla da çok sayıda dalış yaparak gelişiminizi sağlamak mümkün olabilir. Yoksa tesadüfen çekilen birkaç iyi fotoğrafın ötesine gidilemez. Fotoğraflayacağınız konuyla karşılaştığınız zaman önce fotoğrafın bitmiş hâlini hayal ederek, sonrasındaysa o imgeyi fotoğraf diliyle nasıl ifade edebilirim diye düşünerek fotoğrafınızı oluşturursunuz. Su altında bunun için uzun bir zamanınız ve rahat koşullarınız olamayabiliyor. Bu şartlarda doğru fotoğrafları elde edebilmek için fotoğraf bilgi ve becerilerinin sindirilmiş olması gerekir.

Fotoğraf çekimleri sırasında zor durumda kaldığın oldu mu?

Birkaç vaka var. Sanırım fotoğrafa kaptırıp farkına varmadan riskler alabiliyorum.

Saygun Dura fotoğrafları

Yakın geçmişte sevdiğim bir arkadaşım olan Osman Ürper hocayla birlikte Kızıldeniz’de dalıştaydık. Longimanus köpekbalıklarını çekebilmek için onlara yaklaştık. Ancak bu arada tekne ve resif görünmez olmuştu. Longimanus köpekbalıklarının sayısı artmıştı ve bize oldukça da yakın bir mesafeyle geçmeye başlamışlardı. Açık denizde yüzeye yakın bir derinlikte uzun bir süre fotoğraf çektik. Bir zaman sonra havamız azaldı ve dalışı bitirmeye karar verdik. Ben de tekne bizi bulabilsin diye şamandıramızı yüzeye gönderdim. Birkaç iri köpekbalığı bu şamandıranın etrafında toplandı ve bu balonu ısırmaya başladılar. Havamız bitmek üzereydi ve yüzeye çıkmamız gerekiyordu. Ancak bu durumdan dolayı da çıkamıyorduk. Eğer balonu bırakıp başka bir yerden çıksaydık tekne bizi bulamayabilirdi. Bizi almaya bot da gelmiyordu. Buraya kadarmış diye düşünmeye başlamıştım. Bu arada köpekbalıklarının şamandıraya ataklarını da aşağıdan görüntülüyordum. Zamanı uzatabilmek, yüzeye köpekbalıklarının yanlarına çıkmamak için havamızı da olabildiğince az kullanmaya gayret gösteriyorduk. Bir bot geldi, yukarıya çıkamadığımızı anladılar. Uzaklaştıklarında uygulayacakları bir planlarının olduğunu tahmin ettim. Çok geçmeden 2 bot olarak geri dönmüşlerdi. Yardımımıza gelen botlardan biri köpekbalıklarının ilgilerini çekerken diğer bot da bizi aldı ve kurtulduk.

Su altı fotoğrafçılığına nasıl bir ekipmanla başlanmalıdır? Başlangıç maliyeti nedir?

Su altı fotoğrafçılığına yönelik hedeflerinizi belirlerseniz, bütçenizi daha doğru kullanmış olabilirsiniz. Dalış tecrübeniz, fotoğraf hâkimiyetiniz, senede fotoğraf amaçlı kaç dalış yapmayı hedeflediğiniz, seyahat edebilme koşullarınız, satın almayı düşündüğünüz sistemin teknolojik yeterliliği ve taşıyabilme kolaylığı, çektiğiniz fotoğraflardan büyük boyutlarda baskılar alma ihtiyaçlarınız gibi birtakım faktörler su altı fotoğraf ekipmanıyla ilgili tercihinizi daha sağlıklı yapabilmenizi sağlayacaktır.

Saygun Dura fotoğrafları

İyi bir su altı fotoğrafçısının özellikleri nelerdir?

Estetik ve teknik bakımdan sorunsuz fotoğrafları olan, su altı yaşamına saygılı ve onu koruyabilmek için çaba sarf eden kişiler iyi birer su altı fotoğrafçısıdır. Fotoğrafların niteliği bakımından hedefi biraz daha yukarıya koyabilmek faydalı olabilir. Bu da yeniliklere açık ve bir üslup sahibi olabilme gayretidir diye düşünüyorum. Geçmişte yapılmış ve günümüzde yapılmakta olan fotoğrafları takip etmek faydalıdır. Ayrıca fotoğraf çekerken konuya uygun ışığı yapabilme becerisini geliştirmek de önemlidir.

Çalışmalarını çok beğendiğin dünyadan ve Türkiye’den kimse var mı?

National Geographic’in fotoğrafçısı David Doubilet bir efsanedir. Ayrıca Laurent Ballesta, siyah-beyaz köpekbalığı fotoğraflarını çok beğendiğim Jean Marie Ghislain, su altında reklam fotoğraflarıyla Zena Holloway ve Peter De Mulder, yine National Geographic’in fotoğrafçılarından Brian Skerry’i sayabilirim.

Saygun Dura fotoğrafları

Yurt içinden rahmetli Recep Dönmez’in yeri ayrıdır. Ayrıca bir çoğu arkadaşım olan çok başarılı su altı fotoğrafçılarımız var. Ancak atladığım kişiler olabilir endişesiyle isim veremeyeceğim. Bir takım sosyal meseleleri su altında fotoğraflarıyla yorumlayan Nejdet Demirtaş’ın kulvarı farklıdır. Kısıtlı üretim imkânlarıyla güçlü işler yaratan başarılı bir fotoğrafçıdır.

Hangi hayvanlarla karşılaştığında ürktün?

Ürkmüyorum. Çünkü bütün dikkatim fotoğrafta oluyor.

Saygun Dura fotoğrafları

Hangi hayvanlarla karşılaştığında heyecanlandın?

Endonezya‘da Raja Ampat’da mangrovların içinde çekim yaparken timsahla karşılaşma ihtimali vardı. Tek başınaydım ve uzun bir süre çalışmıştım. Aklımın bir ucunda timsah bulunuyordu.

Gece dalışından ve gece su altı fotoğrafçılığından bahseder misin?

Gece dalışlarında özellikle de Kızıldeniz’de geniş açı objektifle çalışmak beni daha mutlu ediyor. Çünkü büyük canlılarla karşılaşabiliyorsunuz. Floresan ışıkla fotoğraf çekim tekniği de gece dalışlarıma heyecan katıyor. Sarı filtreli maske ve ultraviyole ışıkla hangi konunun fotoğraf verebileceğini aramak bana adli dedektiflerin delil bulma çalışmalarını çağrıştırıyor.

Saygun Dura fotoğrafları

Su altı fotoğrafçılığında Türkiye nerede? Türkiye’de en güzel fotoğraf çekilen yerler nerede?

Türk su altı fotoğrafçılarının üretimi dünya standartlarındadır. Ancak ülkemizin suları fotoğraf verimliliği bakımından okyanuslar gibi zengin değil. Bu koşullar uluslararasındaki rekabet gücümüzü etkileyen faktörlerden. Denizlerimizin tarihi zenginlikleri ve tatlı sularımız fotoğrafa uygun alanlarımız.

Dünyada en sevdiğin dalış noktaları nereler?

En etkilendiklerim Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nda yer alan cenotes mağara sistemleri, Florida’da köpekbalığı dalışları, Kızıldeniz’de Thistlegorm batığında sürekli ışıklarla yaptığımız fotoğraf çalışmalarımız ve çok zengin su altı yaşamıyla büyüleyen Raja Ampat’dır.

Saygun Dura sağolsun, bu söyleşi için zaman ayırdı ve de en önemlisi bu eşsiz görselleri bize sundu. Su altında çektiği sanatsal fotoğraflar ülkemizin tanıtımı açısından da oldukça kıymetli.

Derin maviliklerde buluşmak üzere