Şapinuva Antik Kenti

Çorum’un Ortaköy İlçesi’nde yer alan Şapinuva Antik Kenti, Hititler’in önemli bir askeri ve dini merkeziymiş. Anadolu’da Hitit dönemine ait en büyük çivi yazılı arşiv Hattuşa’da, ikinci en büyük arşiv de Şapinuva Antik Kenti içinde bulundu. Şapinuva’da bulunan 4.000’den fazla tablet ve tablet parçasının Hititçe, Hurrice, Hattice, Akatça, Sümerce gibi çeşitli dillerde yazıldığı görülüyor. Bir kraliyet arşivine ait olan tabletler idari, dini, fal gibi çeşitli konuları içeriyor.

Hitit İmparatorluğu tarihi Eski Krallık (M.Ö 1650-M.Ö 1500), Orta Hitit (M.Ö 1500-M.Ö 1350), Hitit İmparatorluk Dönemi (M.Ö 1350-M.Ö 1200) olarak ayrılıyor. Hitit İmparatorluk Dönemi; Mısır, Babil ve Asur gibi eski dünyanın en büyük güçlerinden biri olarak kabul ediliyor. Yaşanan taht kavgaları, kuraklık, salgın hastalıklar, düşman saldırıları nedeniyle zayıflayan imparatorluk, M.Ö 12. yüzyıl başlarında yıkılmış.

Hititler, Orta Hitit döneminde bölgeye gelmiş. Mevcut iskân edilen alanlara yerleşmemişler, meyilli araziyi teraslayıp düzelterek şehir inşa etmişler. Üst teraslarda daha çok idari yapıların olduğu gözleniyor. Batı yönündeki tepeler üzerinde de muhtemelen dini ve askeri bina olarak kullanılan yapılar görülüyor.

Şapinuva Antik Kenti, uzun süre iskân edilmiş ve Hitit İmparatorluğu’nun ikinci başkenti olmuş, idari bölgesi geniş bir coğrafi alana yayılmış. M.Ö 14. yüzyılda Büyük Kral II. Tuthaliya ve Kraliçe Taduhepa, M.Ö 13. yüzyılda Büyük Kral II. Murşili burada hüküm sürmüş.

Kazılarda bulunan altın diadem parçası Kaynak:Şapinuva kazı arşivi

Kelkit-Yeşilırmak vadisi boyunca doğu-batı yönündeki ticaret yolu Şapinuva’nın önünden geçerek Orta Anadolu’ya ulaşıyormuş. Şehir bu nedenle ticari açıdan çok önemli bir konuma sahipmiş.

Şapinuva Antik Kenti – Dini Merkez

Hititler kaderlerini Tanrıların yönettiğine, başlarına gelen tüm iyi ve kötü olayların, hastalıkların, yenilginin onlar tarafından verildiğine inanıyormuş. Bu nedenle Tanrıları küstürmemek, onları memnun etmek Hititler için çok önemliymiş. Bunun için de bir takım ritüelleri gerçekleştirmeleri gerektiğine inanıyorlarmış. Din adamları denetiminde yaptıkları arınma ritüelleri sırasında Hurri kökenli itkalzi ve itkahi kutsal metinlerinin okunması, ağzın temizlenmesi yani tövbe edilmesi çok önem taşıyormuş. Ağız temizlemeyi/tövbe etmeyi su ile yapmışlar. Bu su, Şapinuva ve yakın çevresinden sağlanmış.

Arınma duaları Şapinuva’da yazılmış, ülkenin her yerine ulaştırılmış, ritüellerde okunmuş. Böylece burası bir dini merkez hâlini almış.

Çivi yazılı kaynaklarda anlatılan ritüeller, Ağılönü’nde bulunan kurban çukurları, çukurlarda görülen kuş, koyun, kuzu, domuz gibi hayvanlara ait tırnak, gaga, kemik kalıntıları ile desteklendi. Bilim insanları metinlerde anlatılan törenlerin arkeolojik kanıtlarının bulunamayacağını düşünmesine rağmen kurban çukurlarının bulunması, çivi yazılı metinlerin arkeolojik delilleri olması açısından oldukça önem taşıyor. Api denilen kurban çukurlarının başka hiçbir antik kentte örneği görülmüyor.

Ağılönü – Kurban Çukurları

3.500 yıl önceye dayanan taş işçiliği ve mühendislik hesaplamaları da dikkat çekiyor. Bu taşların nasıl bu kadar düzgün kesildiği, nasıl bu kadar milimetrik birleştirildiği hâlâ anlaşılamıyor.

Şapinuva Antik Kenti nerede? Şapinuva Antik Kenti’ne nasıl gidilir?

Şapinuva Antik Kenti, Çorum merkezin 53 km güneydoğusunda, Ortaköy İlçesi’ndeki Çekerek Nehri etrafında yer alan Göynücek Ovası ile Alaca Ovası arasında bulunan geçit üzerinde yer alıyor.

Şapinuva Antik Kenti’ne toplu taşıma yok, özel araçla ya da organize turlara katılarak gitmek gerekiyor.

Şapinuva Antik Kenti’nde gezilecek yerler listesi

Antik kent Tepelerarası ve Ağılönü bölümlerinden oluşuyor.

Şapinuva Antik Kenti Kaynak:Şapinuva kazı arşivi

Burayı kazı başkanı Hitit Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Önder İpek ile birlikte gezdik. Dr. Önder İpek bize antik kentle ilgili az bilinen detayları anlattı.

Tepelerarası

Hitit dönemine ait en zengin tablet arşivleri Tepelerarası’nda açığa çıkarıldı.

Bu alanda A Binası, B Binası, Koruma Duvarı/C Binası, D Binası, maden atölyeleri görülüyor.

Tepelerarası Kaynak:Şapinuva kazı arşivi

Tepelerarası A Binası Kaynak:Şapinuva kazı arşivi

Tepelerarası – B Binası

Tepelerarası – B Binası

Tepelerarası Bölgesi, D Binası – Orthostat

Tepelerarası

Ağılönü

Hititler, Tanrılar için ritüellerini Ağılönü’nde yerine getirmiş. Bu alana inşa edilen Taş Döşem ve diğer mimari yapıların hepsi ritüel amacıyla yapılmış. Yaklaşık 15.000 m²’ye yayılan kurban alanı da bunu ispatlıyor. Ağılönü bu nedenle antik dünyanın en önemli kutsal alanlarından biri kabul ediliyor.

Ağılönü

Ağılönü’nde kurban çukurları açılmış, içleri düzenlenmiş, kurban hediyeleri verilmiş, sonra çukurlar kil ile örtülmüş. Örneğin günahlarından kurtulmak isteyen kişi kurban etmek üzere bir keçi getirir, keçinin ağzına tükürerek günahını ona aktarırmış. “Günah keçisi” deyimi de buradan geliyor.

Ağılönü – Kurban Çukurları

Kurbanlarını kanlı, kansız, yakma şeklinde yapmışlar. Kanlı kurbanlarda hayvanları kesmiş, kanı akıtmış, dökülen kanla yer altı Tanrılarını mutlu etmişler. Kansız kurbanlarda özel hazırlanan iyi yağları, içecekleri Tanrılara sunmuşlar. Yakma kurbanlarında en çok kuşları kullanmışlar. Kuşlara yüklenen kirlenmenin yanınca yok olduğuna, geriye kalan artıkların toprağa karışıp zararsız hâle geldiğine, yanma sırasında yükselen dumanların Tanrılara ulaşıp dilekleri ilettiğine inanmışlar.

Ağılönü – Kurban Çukuru Domuz iskeleti Kaynak:Şapinuva kazı arşivi

Ağılönü

Ağılönü

Çorum‘un Şapinuva Antik Kenti adı çok duyulmayan, henüz değerini tam olarak duyuramamış bir antik kentimiz. Ancak yakın gelecekte çok önemli buluntularla parlayacağına, Hititler hakkında henüz bilmediğimiz detayları aydınlatacağına inanıyorum.

Keşfetmeniz dileğiyle…