Kraków (Krakow), bazı tarihçilere göre, bugünkü Polonya topraklarında hayatın ilk başladığı nokta. Şehir, Polonya’nın eski başkenti olması nedeniyle oldukça önemli ve görkemli yapılara sahip. 2. Dünya Savaşı yıllarında Nazilerin karargâhı olması sebebiyle bombardımandan etkilenmeyen kentte Varşova’nın aksine tüm tarihi yapılar orijinal.
Kıvrılarak akan Wisła Nehri’nin kenarına kurulan kent, Papa II. Jean Paul’un doğduğu şehir olmasıyla da adını duyuruyor.
Şehirde gezdiğimiz yerlere geçmeden önce Kraków Sanat Okulu’nda ve Kraków Sanat Akademisi’nde, Tadeusz Kantor’un eğitmenliğinde resim okumuş olan Polonyalı heykeltıraş Igor Mitoraj’dan çok kısa bahsedeyim.
Igor Mitoraj kimdir?
Dünyaca ünlü heykeltraşın hayali, eserlerinin bir gün Pompeii’de sergilendiğini görmekmiş. 2014 yılında 70 yaşında ölen heykeltraş, ne yazık ki bunu kendi gözleriyle bunu göremedi, ama eserleri Mayıs 2016-Ocak 2017 arasında Pompeii‘de sergilendi (ve ben de bunu gören şanslı gezginlerden biriyim 🙂 ). Ünlü heykeltraşın bir eseri de Kraków Eski Şehir bölgesinde tüm ihtişamıyla sergileniyor. Şüphesiz ki bu eser, kente apayrı bir güzellik katıyor.
Kraków gezilecek yerler
Şehrin en güzel yeri Wavel Tepesi ile çevresi geniş bir park alanı ile çevrili (Plantasyon) ve merkezi ana meydan Rynek Główny olan bölgeden oluşan Eski Şehir.
Wavel Tepesi
Wavel Tepesi, hem burası, hem de Polonya için büyük bir öneme sahip. Rivayete göre şehir kurulmadan önce halen kalenin nehre bakan yamacında bulunan ve merdivenlerle inilen Ejderha Mağarası’nda bir ejderha yaşamış. Şehri kuran Prens Krakus, bu ejderhayı yenerek tepeye yerleşmiş. Bu tarihten sonra da şehrin sembolü ejderha olarak kabul edilmiş. Wavel Tepesi, bu nedenle Kraków tarihinin başladığı yer olarak kabul ediliyor. Kale de bu kalıntıların üzerine inşa edilmiş.
Wavel Kalesi
Wavel Tepesi üzerine kondurulmuş olan ve hemen önünden Vistula Nehri akan Wavel Kalesi, Kraków’un çok uzun yıllar hem başkent, hem de dini merkez olması sebebiyle büyük önem taşıyor. Kalenin ana giriş kapısının duvarları armalarla süslü. Kalenin içinde Wavel Katedrali, Kraliyet Şatosu, Katedral Müzesi, konferans merkezi olarak kullanılan binalar, eski kilise kalıntıları, II. Jean Paul Heykeli yer alıyor.
Wavel Katedrali
Kompleks içerisinde yer alan Wavel Katedrali‘nin yapımına 11. yüzyılda başlanmış, katedral 14. yüzyılda tamamlanmış. İlk Polonya Kralı bu katedralde taç giymiş. Bu gelenek başkentin Varşova’ya taşınmasından sonra bile devam etmiş. İçinde Polonya için kıymetli olan azizlere adanmış pek çok şapel bulunuyor. Vasa Şapeli, Kutsal Haç Şapeli, Sigismud Şapeli bunlardan bazıları. Ayrıca bu pek çok kral ve kraliçenin, mezarı da bu katedralde bulunuyor. I. Władysław, III. Casimir, II. Sigismud ve III. John Sobieski mezarları bunlar arasında sayılabilir.
Kraliyet Şatosu
Kraliyet Şatosu, katedralin yanında yer alıyor. Şato, Piasti Hanedanlığı’ndan itibaren kraliyet konutu olarak kullanılmış, sürekli eklemeler yapılarak genişletilmiş. 1499 yılındaki yangınla büyük bölümü tahrip olan şato, 16. yüzyılın ilk yarısında Rönesans tarzda yeniden yapılmış, bir kanadı yangınla tahrip olunca bu bölüm Barok tarzda yeniden inşa edilmiş. Şato 1596 yılında başkentin Varşova’ya taşınması üzerine önemini kaybetmiş, paylaşım döneminde askeri karargah olarak kullanılmış, 20. yüzyılın başında müze haline getirilmiş.
St. Wojciech Kilisesi olarak da adlandırılan St. Adalbert Kilisesi, 10. yüzyılın başlarında ahşap olarak inşa edilmiş. Bugün, 1000 yaşını geçmiş olan ve Romanesk mimarinin erken Orta Çağ’daki güzel temsilcilerinden biri olan bu yapı, bilinen en eski taş kiliselerden birisi.
Bazylika Mariacka
(St. Mary Kilisesi – Church of St. Mary)
Dünyanın en güzel kiliselerinden biri kabul edilen, Gotik tavanları, iki farklı bitişli masalsı kuleleri ve Hejnal melodisi ile ünlenen kilise, şehrin hem en karakteristik, hem de en ikonik yapılarından birisi. Kilisenin yapımına 13. yüzyılın ortalarında başlanmış, ancak 15. yüzyılın ortalarında bitirilebilmiş.
Kilise birbirinden farklı yükseklikte ve farklı mimari tarzda 2 kulesi ile dikkat çekiyor. Kulelerden 81 metre yükseklikteki Hejnał Kulesi, diğerine göre çok daha güzel ve yüksek. Rivayete göre, kuleler iki mimar kardeş tarafından yapılmış. Halka, kulelerden hangisinin daha güzel olduğu sorulduğunda halkın uzun olan kuleyi seçmesi üzerine kısa kuleyi yapan abi, kardeşini öldürmüş.
Hejnał Kulesi’nden her saat başı borazan sesi duyuluyor ve sonra borazan sesi aniden kesiliyor. Bunun nedeni 1241 Moğol İstilası sırasında şehir kapılarının kapatılması için borazanla tehlikeyi haber veren borazancının kuleye atılan okla öldürülmesi. Aradan yüzyıllar geçmesine rağmen bu olay her saat başı çalan borazan sesi ile hala hatırlatılıyor.
Sukiennice
(Kraków Cloth Hall)
Şehrin en karakteristik ve simge yapılarından biri olan bina, 14. yüzyılda kapalı çarşı olarak yapılmış, daha sonra yanmış, 1875-1879 tarihleri arasında Romantik tarzda yeniden inşa edilmiş. Farklı cephelerindeki kapılardan içine girebileceğiniz bu dikdörtgen şeklindeki görkemli binanın zemin katı, yana yana sıralanmış hediyelik eşya dükkânları ile dolu. Bina, UNESCO Dünya Mirası listesinde.
Barbican
Şehri çevreleyen çift duvarlar 1285 yılından 15. yüzyılın başına kadar inşa edilmiş, 19. yüzyılda bunların çoğu yıkılmış. Barbakan, 1498-1499 yılları arasında Floriańska Kapısı’nı korumak amacıyla yapılmış.
St. Florian Kapısı
Yeşil kubbeli, 14. yüzyılın başında yapılan, Eski Şehrin kuzey ana giriş kapısı olan Floriańska Kapısı’nın her iki tarafında yerel sanatçıların astığı resimler var.
Florianska Caddesi
Florianska Caddesi ya da diğer adıyla St. Florian Caddesi, Stare Miasto’nun, yani eski şehrin en önemli caddelerinden biri, ayrıca kraliyet yolunun da başlangıcı olarak kabul ediliyor. 1257 yılında yapılmış olan bu cadde, St. Florian Kapısı’ndan başlayan, toplam 355 metrelik bir cadde üzerinde Kamienica tarzı binalar bulunuyor.
Kazimierz
(Yahudi mahallesi)
Vistül Irmağı’nın kıvrım yaptığı kıymetli noktalardan birinde bulunan Kazimirez aslında oldukça eski bir yerleşim yeri. 1941 Alman işgali sonrasında burada yaşayan Yahudiler zorla buradan alınarak gettoya yerleştirilmiş. Günümüzde burası kentin renkli ve eğlenceli kültür sanat noktalarından biri.
Remu Sinagogu, Helena Rubinstein’ın doğduğu ev ve Schindler’in Fabrikası, burada gezilecek yerler arasında sayılabilir.
Schindler’in Fabrikası
Schindler’in Listesi filminden bildiğimiz fabrikanın sadece film sahnesi değil, gerçek olduğunu bilip yanında bulunmak ise son derece acı verici. Hele listeye alınan insanların fotoğraflarına bakıp liste dışında kalanları düşünmek yok mu, insanın ruhu işte bu anda telafisi olmayacak bir şekilde yara almaya başlıyor.
Wieliczka Tuz Madeni Müzesi
Kente yaklaşık 10 km uzaklıkta yer alan maden, 64-327 metre arasındaki derinlikte yer alan 9 kattan, 300 kilometre uzunluğunda galerilerden ve 3.000’e yakın odadan (bölümden) oluşuyor. Bunun sadece 64-135 metre arasındaki 3 katı, 2 kilometre uzunluğundaki galerileri ve bu galerilere bağlı 22 bölümü müze olarak ziyarete açık.
Madeni ancak rehber eşliğinde gezebiliyorsunuz. Eğer gezinizi bireysel yapıyorsanız madene geldiğinizde bir grup oluşmasını bekleyerek oranın özel rehberi ile gezeceksiniz. Maden gezisi toplam 3 saat sürüyor ve bu sürede madenin sadece % 1’ini gezebiliyorsunuz! Ne kadar devasa büyüklükte bir yerde olduğunuzu artık sizin hayal gücünüze bırakıyorum 🙂 .
Wieliczka Tuz Madeni Müzesi’nin galerileri
Madenin 1. katında 64 metrede yer alan The Daniłowıcz Shaft Bottom’a tahta merdivenlerle 378 basamak inilerek ulaşılıyor. Bu alandan sonra tamamen tuz olan, ancak granit görüntüsüne sahip geniş galerilerden yürünüyor. Galerilere bağlanan odalarda (bölümlerde) 7. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar madenin çıkarılma yöntemini ve madenin çıkarılması sırasında kullanılan aletlerin tuz veya tuzdan zarar görmeyen ahşaptan yapılmış canlandırmalarını, ülkenin ünlü kişilerinin tuzdan heykellerini, madencilerin kendilerine yardım ettiklerine inandıkları tuzdan yapılmış cüce heykellerini görebilirsiniz. Madende sürekli aşağıya inen ışıklandırılmış ahşap merdivenler, tuzdan yapılmış şapeller, küçük yer altı gölleri, madenin çökmemesi için yapılan ahşap destekler bulunuyor.
Madenin en güzel yeri 91.6 ile 101.4 metreler arasında yer alan St Kinga Şapeli. Her şeyin tuzdan yapıldığı bu büyük şapelin tuz bloklarından oluşan duvarları, farklı yüzyıllarda yapılan Son Akşam Yemeği gibi dini içerikli rölyeflerle, Papa II. Jean Paul’un heykeli ve diğer heykellerle süslü. Tavandan sarkan dev tuzdan yapılmış avizeler altındaki tuz şapel inanılmaz güzel.
Şapel sonrasında Chopin müziği eşliğinde gölde yapılan ışık gösterisi ise maden gezisine ayrı bir güzellik katıyor. Maden turu 3. katta 134- 135.6 metre derinlikteki The Daniłowicz Shaft Bottom ile sona eriyor. Sonra dilerseniz restoranda yemek yiyebilir, ya da sinemaya gidebilirsiniz. Evet yanlış duymadınız! Yer altında adeta bir şehir var burada!
Şehrin 70 km dışındaki Auschwitz & Birkenau toplama ve yok etme kamplarını bir sonraki yazımda anlatacağım.
Kraków benim gözümde Polonya’nın en özel kenti. Toplama kamplarına tekrar gitmeye dayanabileceğimi sanmıyorum, ama şehrin tarihi ve estetik dokusuyla defalarca buluşabilir, ruhumu bu şehre defalarca teslim edebilirim.
