Kars’a 42 kilometre uzaklıkta bulunan ve Türkiye – Ermenistan sınırında yer alan Ani Antik Kenti, Erken Demir Çağı’ndan 16. yüzyıla kadar yerleşimin sürekli olduğu, tarih boyunca hem ticaret hem din hem de askeri merkez olarak kullanılan nadir şehirlerden biri. “1001 kilise kenti” olarak da anılan Ani Antik Kenti; Ermeni kültürü, sanatı, mimari ve kentsel tasarım gelişiminin olağanüstü kalıntılarını taşıyor. Orta Çağ’ın şehircilik, mimarlık ve sanat açısından gelişiminin tüm zenginlik ve çeşitliliğinin bir arada görüldüğü kent; Mezopotamya, Orta Asya ve Kafkaslar’dan gelen çok uluslu ve çok dinli toplulukların buluşma yeri olmasının özelliklerini yansıtıyor. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan antik kent için “Ani bir dünyadır ama dünya bir Ani değildir” deniliyor.

Bir zamanlar Ani
Ani Antik Kenti, Orta Çağ döneminde önemli bir ticaret yolu olan İpek Yolu’nun Kafkaslar’dan Anadolu’ya ilk giriş noktasında, Ermeni soyundan gelen Bagratuni Kralı Aşot tarafından kurulmuş. Kısa sürede büyük bir gelişme göstererek bölgenin politik, kültürel ve ekonomik merkezi konumuna yükselmiş. Tarih boyunca süren çok kültürlülük, buradaki dini ve sivil mimarinin biçimlenmesinde de etkili olmuş. İlk Zerdüşt Ateşgedesi, kiliseler ve Türkler’in Anadolu’da yaptırdığı Selçuklu dönemine ait ilk bilinen cami Ebu’l Menûçihr Camii gibi farklı dinlere ait yapıları bir arada bulunduran kent, bu nedenle dini açıdan da çok önemli bir merkez olmuş.
Askeri amaçla da kullanılan kent; 1064 yılına kadar Bizans yönetimindeki Ermeniler’in, daha sonra Selçuklu, Gürcü, Moğol ve Osmanlılar’ın egemenliğine geçmiş.
Kent, İpek Yolu önemini yitirdikten sonra terk edilmiş. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.
Ani Antik Kenti’nde gezilecek yerler listesi
İçindekiler
- 1 Ani Antik Kenti’nde gezilecek yerler listesi
- 1.1 Orta Kapı (Aslanlı Kapı)
- 1.2 Surlar
- 1.3 Veba Kapısı
- 1.4 Aziz Prkitch (Keçeli) Kilise
- 1.5 Küçük Hamam
- 1.6 İpek Yolu
- 1.7 Tigran Honents Aziz Krikor Kilisesi
- 1.8 Büyük Katedral (Fethiye Camii)
- 1.9 Kız Kalesi
- 1.10 Ani İç Kalesi
- 1.11 Ebu’l Menûçihr Camii
- 1.12 Genç Kızlar Kilisesi
- 1.13 İpek Yolu Köprüsü
- 1.14 Abukhamrents (Polatoğlu) Kilisesi
- 1.15 Gagik Kilisesi
- 1.16 Selçuklu Kervansarayı
- 1.17 Zerdüşt Ateşgedesi
- 1.18 Gürcü Kilisesi
Kars il sınırları içindeki Ani Antik Kenti oldukça geniş bir alana yayılıyor.
Orta Kapı (Aslanlı Kapı)
Kentin 4,5 km uzunluğundaki surları 972 yılında III. Ashot tarafından yaptırılmış. Daha sonra 977 ve 990 yıllarında II. Sembat tarafından restore edilmiş. 11. yüzyılda Ebu’l Menûçihr tarafından surlar yeniden güçlendirilmiş ve Selçuklu motifleri içeren rölyeflerle süslenmiş. Antik kente 7 kapıdan biri olan Ortakapı (Aslanlı Kapı)’dan geçerek giriyorsunuz.

Orta Kapı (Aslanlı Kapı)
Surlar
Şehrin tamamı surlarla çevrilmiş olmasına rağmen asıl yerleşim şehrin daha zayıf kuzey tarafında yoğunlaşmış. Orta Kapı (Aslanlı Kapı)’nın sağında iki dairesel planlı burç ile korunan Çifte Beden Kapısı (Ejderha Kapısı), solunda ise taştan satranç tahtası bezemeli Hıdırellez Kapısı yer alıyor. Ejderha Kulesi 12. yüzyılda Selçuklular tarafından hastane olarak kullanılmış. Anadolu’nun en eski hastanelerinden olduğu biliniyor.

Surlar
Veba Kapısı
Kente gelen tüccarlar ticaretle birlikte vebayı da getirmişler. Veba bulaşan kişiler Veba Kapısı’ndan kentin dışına çıkarılarak mağaralarda karantinaya alınmış.

Veba Kapısı
Aziz Prkitch (Keçeli) Kilise
1036 yılında yapılan Surp Prkitch (Halaskar) Kilisesi, yörede Keçeli Kilise olarak da biliniyor. 1036 yılında Kral III. Sembat tarafından yaptırılan kilise, 1291 ve 1342 yıllarında Atabekler tarafından restore ettirilmiş. 1930’lu yıllarda bir yıldırım düşmesi sonucu yarısı yıkılan kilisenin dağılan parçaları her sene kazılarda gün yüzüne çıkarılıyor.

Ani Antik Kenti – Aziz Prkitch (Keçeli) Kilise
Küçük Hamam
Yapım tarihinin 1215 yılından daha erken olduğu düşünülen hamam, Selçuklu Dönemi yapıları arasında yer alıyor.

Küçük Hamam
İpek Yolu
Ören yeri, tarihi İpek Yolu üzerinde bulunuyor. Ticaret yolu olarak kullanılan İpek Yolu ile Çin’den alınan ipek ve baharat gibi ürünler, batıdaki Mısır, Roma gibi dönemin ünlü ülkelerine ulaşmış. Taşınan ürünlerin en önemlisi ipek olarak kabul ediliyor. Yol da ismini ipekten alıyor.

İpek Yolu
Tigran Honents Aziz Krikor Kilisesi
Kilise 1215 yılında tüccar Tigran Honents tarafından Arpaçay Vadisi’ne bakan bir teras üzerine yaptırılmış. Yapının dış cephesi taş üzerine oyulmuş insan, hayvan ve bitki motifleriyle süslü.

Tigran Honents Aziz Krikor Kilisesi
Kilisenin dışı kadar iç mekânı da dikkat çekiyor. İç cephe duvarları ile kubbe kısmında Hz. İsa’nın doğumundan ölümüne kadar geçen olayları sembolize eden freskler var. Fresklerin çoğu günümüzü ulaşmamış olsa da yine de oldukça etkileyici. Ah bir de yurdum insanı bu fresklerin üzerine isimlerini kazımasaymış ne güzel olurmuş!

Ani Antik Kenti – Tigran Honents Aziz Krikor Kilisesi
Büyük Katedral (Fethiye Camii)
Temelleri Bagratlı Kralı II. Sembat tarafından 990 yılında atılan kilise, Kral Sembat öldükten sonra eşi Kraliçe Katranide tarafından 1001 yılında bitirilmiş. Kilisenin mimarı aynı yüzyılda İstanbul Ayasofya Kilisesi’nin tamiratını yapan Trdat usta imiş.

Büyük Katedral (Fethiye Camii)
Sultan Alparslan 1064 yılında kenti fethettiğinde ilk fetih namazını burada kılmış. Bu nedenle katedrale Fethiye Camii de deniyor.

Büyük Katedral (Fethiye Camii)
Büyük Katedral’den ilerlediğinizde kıvrılarak akan Arpaçay’ı ve neredeyse dokunacak kadar yakın olduğunuz Ermenistan’ı izliyorsunuz.

Arpaçay Türkiye-Ermenistan sınırını çiziyor
Kız Kalesi
Sarp bir uçurumun kenarında yer alan kilisenin 13. yüzyılda inşa edildiği sanılıyor. Kilisenin kubbesi ile güney batı köşesinin tamamı 1960’larda yıkılmış. 1989 depreminde daha ağır bir hasar almış.

Ani Antik Kenti – Kız Kalesi
Ani İç Kalesi
Kentin güney ucunda bir tepe var. Burası iç şehir veya iç kale olarak biliniyor. Tepenin en yüksek noktasında Bagrati hükümdarlarının sarayı varmış ama günümüze ulaşmamış.

Ebu’l Menûçihr Camii ve Ani İç Kalesi
Ebu’l Menûçihr Camii
1072 yılında Emir Ebu’l Menûçihr tarafından yaptırılan cami, Selçuklular’ın Anadolu’da inşa ettikleri ilk cami. Caminin minaresi yıkılmış. Şerefesinin altında Allah yazıtı yer alıyor.

Büyük Katedral (Fethiye Camii) ve Ebu’l Menûçihr Camii
Genç Kızlar Kilisesi
Arpaçay Nehri Vadisi’nin batı kıyısında bulunan kilise, şehre ulaşan kervan yolunun başlangıç noktasında inşa edilmiş. Kilisenin mimarisi 13. yüzyılın karakteristik özelliğini taşıyor.

Ani Antik Kenti – Genç Kızlar Kilisesi
İpek Yolu Köprüsü
Kafkaslar’ı Anadolu’ya bağlayan ve Arpaçay’ın üzerindeki bulunan İpek Yolu Köprüsü’nün kesin olmamakla beraber 10. yüzyıl Bagrati döneminden kaldığı sanılıyor.

İpek Yolu Köprüsü
Köprünün 30 metrelik tek kemeri çökmüş durumda. Köprünün bir ayağı Türkiye’de, diğer ayağı da Ermenistan‘da yer alıyor.

Ebu’l Menûçihr Camii’nin içinden İpek Yolu Köprüsü’ne bakarken
Abukhamrents (Polatoğlu) Kilisesi
Bostanlar Deresi’nin üzerindeki surlara yakın plato üzerinde kurulan kilise, 980 yılında Prens Pahlavuni tarafından yaptırılmış.

Abukhamrents (Polatoğlu) Kilisesi
Gagik Kilisesi
Binyıl Kilisesi de denilen yapı, 990-1020 yılları arasında hüküm süren Ermeni Kralı Gagik tarafından Ani Katedrali’ni tasarlayan mimar Trdat’a yaptırılmış.

Ani Antik Kenti – Gagik Kilisesi
Selçuklu Kervansarayı
Kervansaray 12. yüzyılın başlarında yapılmış. Kervansarayın giriş kapısı üzerindeki bezemeler Selçuklu mimari cephe görünümünü yansıtıyor. Dikdörtgen planlı kervansarayın yan duvarları dışa kapalı ve âdeta bir kale görünümünde. Yapının sonradan kiliseye çevrildiği sanılıyor.

Selçuklu Kervansarayı
Zerdüşt Ateşgedesi
M.S 1. yüzyılda yapıldığı sanılan Pers Uygarlığı’na ait Ateşgede Tapınağı, aynı zamanda Anadolu’daki ilk Zerdüşt Ateşgedesi olması nedeniyle oldukça önemli bir yapı.

Zerdüşt Ateşgedesi
Gürcü Kilisesi
Günümüze sadece bir duvarı ulaşan kilisenin 13. yüzyıl yapımı olduğu sanılıyor.

Gürcü Kilisesi
İtiraf ediyorum, Doğu Anadolu bölgemize gelmeden önce Ani Antik Kenti hakkında çok fazla bilgiye sahip değildim. İlk kez bir bahar günü geldiğim antik kent, beni daha ilk görüşte büyüledi. Burayı şimdi karlar altında görmekse beni ayrıca etkiledi. Bana ülkemizde en beğendiğim antik kentleri soracak olursanız, Ani Antik Kenti’ni açık ara ön sıralara yerleştiririm.
Keşfetmeniz dileğiyle…
Sayende tarih ilgimi çekmeye başladı. Çok güzel anlatmışsın. Emeğine, kalemine sağlık.
Yazılarım bilgilendirici ve gitmeye özendirici oluyorsa ne mutlu bana.
Sevgilerimle
Yazının ortasında dedim ki, Yaprak 1001 kiliseye gitme rekorunu kıran ilk ve tek gezgin olacak.
Sevgiler
Belki bir gün böyle rekorlar da kırarım, belli mi olur? :-)
Sevgilerimle