Türkiye’nin en özel şehirlerini saymanız istendiğinde hangileri aklınıza gelir? Listenizde eminim doğduğunuz veya yaşadığınız şehir/şehirler başrollerde olur, ama bir İç Anadolu kenti sıralamanızda ilk 3’e girer mi? O zaman size hemen şunu söyleyim: Eğer Eskişehir hemen aklınıza gelmiyorsa siz henüz burayı görmemişsiniz demektir. Hele ki Eskişehir‘in sahip olduğu Frig Vadisi, Frig Yolu gibi değerleri göz önünde bulundurduğunuzda, Eskişehir’in açık ara öncelikli olması gerektiğini söylemeliyim.

Frig Yolu

Eskişehir’in methini epeydir duyuyordum ve son yıllardaki halini de oldukça merak ediyordum. Bu nedenle geçtiğimiz aylar içinde Eskişehir‘e gittim. Gittim gitmesine, ama gördüğüm yerler şehrin merkeziyle kısıtlı kaldı. Oysa Frigya Vadisi (Yazılıkaya) ve Sivrihisar da keşfedilmeyi bekleyen yerler arasındaydı. Şimdi ise Prontotour buralara bir basın gezisi düzenlemiş ve beni de gruba dahil etmişti. Bu tura katılmak beni hem çok mutlu etti, hem de Türkiye’deki bazı ilkleri yaşamamı sağladı.

Türkiye’deki ilkler derken, Frigya Vadisi’nin üzerindeki balon uçuşunu kastediyorum. Türkiye’de ilk kez gerçekleştirilen bu balon turuna katılanlardan biri olduğum için çok şanslı olduğumu düşünmekte haksız mıyım? 🙂 Neyse, balon maceramızı birazdan daha detaylı anlatacağım.

Öncelikle Frigya’dan bahsedeyim:

Frigya, Ankara, Afyonkarahisar, Eskişehir illerinin tamamı, Kütahya’nın büyük bölümü ve Konya, Isparta, Burdur’un kuzeyindeki coğrafyanın antik dönemlerdeki adı. Doğal oluşumları ile Kapadokya‘ya çok benzeyen bölge, tarih olarak ise daha bile eski.

Anadolu’yu bağlayan yolların kavşak noktasındaki Frigya, tarih boyunca egemen toplumların iştahını kabartmış bir bölge. Sönmüş bir yanardağ olan Türkmen Dağı’nın lavlarıyla kaplı bölgede, başta Frigler olmak üzere egemen toplumlar çeşitli eserler bırakmış, ama en çok iz bırakanlar Frigler olmuş. Bu nedenle bölge Frig Vadileri olarak anılıyor.

Frig Vadileri’nin en önemlileri ise şunlar: Afyonkarahisar’da Köhnüş ve Karababa, Eskişehir’de Yazılıkaya, Kümbet, Asmainler, Zahran, Kütahya’da İnli ve Fındık Vadileri.

Frig tarihi

Tarih sahnelerinde biraz geriye gidersek Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1200’lerde zayıflamaya başladığını ve yerini Frig Uygarlığı’na bıraktığını görüyoruz. Frigler geçmişlerinden gelen kültürel birikimi iyi değerlendirerek ileri bir uygarlık seviyesine ulaşmışlar. Bilinen ilk kralları Gordios’un ardından yerine oğlu Midas geçmiş. Efsanevi kral Midas “dokunduğu altın olan kral” olarak biliniyor. MÖ 695 yılında kendileri gibi göçmen Kimmer boyları tarafından yakılıp yıkıldıklarında Midas’ın intihar ettiği sanılıyor. Beylikler halinde 300 yıl kadar egemenliklerini devam ettiren Frigler, Büyük İskender’in Anadolu’yu istilası ile tarihten silinmişler.

Bir tarım ülkesi olan Frigya’da topraklardaki ürün bolluğunun Ana Tanrıça Kybele‘nin kutsamasından ötürü olduğuna inanılmış. Verimli ovalar ve vadiler, at yetiştiriciliğine de uygun bir ortam sağlamış ve Frigler bu topraklarda soylu atlar yetiştirmişler.

Friglerin bilinen ilk topluluk olduğuna dair hikayeler var. Hatta Mısırlılardan bile eski oldukları söyleniyor. Bununla ilgili hikaye de şöyle:

Ünlü tarihçi Heredot’un kaydettiğine göre, Mısırlılar kendilerini dünyanın ilk insanları sanıyormuş. Ancak Psammetikos Mısır kralı olunca ilk insanların kimler olduğunu merak etmiş. Bunun üzerine yeni doğmuş iki çocuğu bir çobana vermiş ve çobanın çocukların yanında hiçbir söz söylemesine izin vermemiş. Çoban çocukların yanına sadece karınlarını doyurmak için giriyormuş. 2 yıl sonra çocukların ilk sözcüğü duyulmuş: bekos. Araştırılınca, bu sözcüğün Frigya dilinde “ekmek” anlamına geldiği bulunmuş. Böylece Friglerin Mısırlılardan daha eski olduğu kanıtlanmış.

Frigler seramikte kendilerine özgü bir tarz geliştirmekle ve flüt, simbal gibi müzik aletlerinin bulucusu olmakla da tarihte yerini alan bir topluluk.

Frig Vadisi Balon Turu

Şimdi gelelim meşhur balon turumuza: Bilindiği gibi balona binmek söz konusu olduğunda sadece Kapadokya’da balon turu akla geliyor. Önümüzdeki günlerde ise balon turların Frigya Vadisi üzerinde de yapılması planlanıyor. Bizlerse (Ay Nereye Gitsek ve Sevdalı Tatlar ile birlikte) vadi üzerinde bunu ilk kez deneyimleyen şanslı gezginleriz 🙂 .

Balona binmek ve bulutların üzerinde özgürce süzülmek şüphesiz çok etkileyici. Yalnız en önemli konu, güvenli şartlarda bu balon turunu yapmak. Bizim bu turu planladığımız gün maalesef rüzgar bizimle işbirliği içinde olmadı ve pilotumuz serbest uçuşu riskli buldu. O nedenle Gerdekkaya Anıt Mezarları önünden yere bağlı olarak 40 metre kadar yükseldik ve bununla yetinmek durumunda kaldık. İlerideki günlerde turlar başlarsa umarım serbest uçuş fırsatını yakalayabileceğiz.

Frig uygarlığının hüküm sürdüğü bölgede Frig Yolu denilen 506 kilometrelik yürüyüş ve bisiklet yolu var. Biz de Friglerin 3.000 yıl önce yürüdüğü bu yolun bir bölümünde Frigya’nın tarihini koklayarak yürüyen gezginler olduk. Frig eserlerinin görülebileceği bu antik yolun çok kısa süre içinde çok popüler olacağına da eminim.

Frig vadisi gezilecek yerler

Küçük Yazılıkaya

(Arezastin Anıtı)

Üzerinde Paleo-Frigce yazılar bulunan bir açık hava anıtı.

Friglerin dini merkez olarak seçtikleri Yazılıkaya Platformu, kaya anıtları ile doldurulan Yazılıkaya Vadisi’nde yer alıyor.

Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı

(Midas Anıtı)

Vadide bırakılan eserler içinde en önemlilerinden biri olan Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı (Midas Anıtı), MÖ 6. yüzyıla tarihleniyor. Anıtın üzerinde Friglerin çözülemeyen dilinin sözcüklerinin kazıldığını görüyorsunuz.

Kırk Göz Kayalıkları

Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılmış. İçinde Hellenistik döneme ait kaya mezar var. Bizans döneminde de çok katlı kaya yerleşmesi olarak değerlendirilmiş.

Ana Tanrıça Kibele Kültü

Burada dinsel törenler yapılmış ve Kibele’nin bolluk-bereketin ve genç kızların koruyucusu olduğuna inanılmış.

Bitmemiş Anıt

Antik Yol üzerinde bulunan bir anıt olarak karşımıza çıkıyor.

Bu yolu izleyerek yürümek oldukça keyifli. Tamamını yürümemiş olsak da tadı insanın damağında kalan, doğayla tarihin harmanlandığı bu yol, kaşif ruhlu gezginleri  kucaklamayı bekliyor.

Seyitgazi – Seyyid Battal Gazi Külliyesi

Frigya Vadisi’ndeki gezimizin ardından Seyitgazi – Seyyid Battal Gazi Külliyesi‘ne gittik. Rivayete göre Seyyid Battal Gazi’nin kabri bir rüya sonucunda bulunmuş ve I. Alaeddin Keykubat’ın annesi Ümmühan Hatun buraya önce bir türbe, ardından cami yaptırmış. Osmanlı döneminde buna medrese, imarethane, tekke ve dergah eklenmiş. Zamanla burası hac yolculuğuna çıkanların konaklama noktası olmuş ve dini anlamda önemi artmış. Benim etkileyici bulduğum bu külliye, tek başına tüm heybetiyle Seyitgazi yamaçlarından yükselen bir tarihi değer.

Eskişehir’i mutlaka görün, ama mümkünse sadece Frig Yolu‘nu yürümek için bile buraya gelin. Dile kolay, 2.500-3.000 yıllık tarihi yaşamak, hem de doğayla başbaşa olmak, her gün yaşayamayacağınız kadar özel bir deneyim olacak…