Türkiye’de su altı fotoğrafçılığı denince akla ilk gelen isimlerden birisidir Ateş Evirgen. Bu röportajımda Ateş Evirgen ile su altı dünyasını ve su altı fotoğrafçılığını konuştuk.

Ateş Evirgen ile röportaj

Ateş Evirgen İÜ İşletme Fakültesi mezunu. Su altı fotoğrafçılığına 1982 yılında başladı ve 1992 yılında ilk su altı fotoğraf sergisini açtı. 1995 yılında Deniz Magazin, 1996 yılında Su Altı Dünyası dergilerini çıkardı. 1996 yılında 16 yıllık kurumsal hayatını bırakıp Promar’ı kurarak dalış malzemeleri ithalatına başladı. 2017 yılında Su Altı Fotoğrafçıları ve Filmcileri Derneği’nin (SUFOD) kurucu üyeleri arasında yer aldı ve halen derneğin Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürüyor.

Şimdi buyrun söyleşimize:

Fotoğraf çekmek için mi dalmaya başladın, daldıktan sonra mı fotoğraf merakı başladı?

Bu bana sık sorulan bir soru. Dalmaya ilk başladığımda su altı fotoğrafı çekmiyordum. Zaten benim dalışa başladığım dönemde su altı fotoğrafçılığı ile ilgili herhangi bir kaynak yoktu, benim de bu konuda bilgim yoktu. Ancak benim 12 yaşından beri fotoğraf merakım vardı. Sanırım fotoğrafçı gözüm de vardı. O zamanlar su altı dünyası çok bilinmediği için kendi gördüklerimi aileme, arkadaşlarıma göstermeyi istedim. Dalışlarda önce elimle kadraj yaptım, sonra da su altı fotoğrafı çekmeyi başladım. Ancak fotoğraflarıma ilk başta çok ilgi olmadı. Çünkü o dönemde insanlarda fotoğrafları ancak fotoğrafçı çeker imajı vardı.

Hangi yıl dalışa başladın? Başladığından beri aralıksız dalıyor musun?

Eskinin sayfiye yeri Kalamış Koyu’nda büyüdüm. Hep denizdeydim, hep denizin altını merak ettim ve denizin altına baktım. Aletli dalış scuba eğitimimi 1977 yılında aldım. 1993’te PADI eğitmeni oldum. O zamandan beri hayatım dalış oldu, dalışı hiç bırakmadım.

Her dalmayı bilen su altı fotoğrafçısı olabilir mi? Su altı fotoğrafçısı olmak için fotoğraf bilgisi olması gerekiyor mu?

Bundan 20 yıl önce bana bu soruyu sormuş olsaydınız, fotoğraf bilgisi olmayan su altı fotoğrafı çekemez derdim. Yine aynı görüşteyim, ama artık fotoğrafçılık tarifi biraz değişti. Herkesin elinde görüntü alabileceği bir malzeme var. Bu su altı fotoğrafçılığı için de geçerli. Elinizdeki akıllı telefonla bile su altında görüntü alabilirsiniz. Ancak fotoğrafın tarifinde kompozisyon, ışığı kullanma var.

Fotoğraf çekimleri sırasında zor durumda kaldığın oldu mu?

Su altı fotoğrafçısı çekim yaparken kalacağı zor durumlara göre kendini ayarlamak zorunda. Su altında kendi doğal ortamımızda olmadığımız için ekipmanları dikkatli bir prosedürle hazırlıyoruz. Aletlerin su geçirmemesi gerekiyor, suyun altındaki şartlar sizi zorlayabiliyor. Ancak dalışta bir kaza yaşamadıktan sonra fotoğraf çekimlerinde ekstra zor bir durum yaşanmıyor.

Su altı fotoğrafçılığına nasıl bir ekipmanla başlanmalıdır? Başlangıç maliyeti nedir?

Su altı fotoğrafçılığı hep zor ve pahalı malzemelerle yapılır gibi bir algı var, ama bu doğru değil. Karada fotoğrafçılık maliyeti neyse su altında da aynı. Bir araba fiyatına da sistem kurabilirsiniz, bir cep telefonu fiyatına da sistem kurabilirsiniz. Su altı fotoğrafçılığının tek ekstra maliyeti, çekim yaptığınız makine ya da cep telefonunu su geçirmeyecek bir yalıtım malzemesi içinde korumak zorunda oluşunuzdur.

Burada bir de kuş fotoğrafçılarını örnek vereyim. Bir kuş fotoğrafçısının elindeki objektifin maliyeti, bizim bütün sistemimizin maliyetine yakındır. Dolayısıyla su altı fotoğrafçılığı pahalı sanılsa da aksesuar yani objektif maliyeti yüksek olmadığı için aslında pahalı değildir. Su altı fotoğrafçısının bir su üstü fotoğrafçısından en büyük farkı, ışıklandırma sistemlerine daha fazla bağımlı olmasıdır.

İyi bir su altı fotoğrafçısının özellikleri nelerdir?

İyi bir su altı fotoğrafçısı iyi bir dalıcı olmalı ve deniz yaşamını çok iyi tanımalıdır. Bir biyolog kadar olmasa da deniz canlılarını çok iyi bilmelidir. Canlılarının türlerini ve onların mevsimsel davranışlarını, onları nerede nasıl bulacağını bilmek, su altı fotoğrafçısının olmazsa olmazıdır.

Dalış ve su altı fotoğrafçılığıyla ilgili ilginç sorular aldın mı?

Dalış ve su altı fotoğrafçılığı çok bilinmiyor. En çok köpekbalıkları ile ilgili sorular alıyorum. Tehlike hep başka canlılarda arandığı ve köpekbalıklarından çok korkulduğu için bu canlılar çok merak ediliyor. Korkmadın mı, saldırmadılar mı diye soruluyor. Oysa bizler, korktuğumuz canlılara daha sonra ilgi duymaya başlıyoruz. Sonra da amacımız onların ortamlarında onlarla birlikte dalmak oluyor.

Çalışmalarını çok beğendiğin dünyadan ve Türkiye’den kimse var mı?

Fotoğrafçılıkta etkilenmek çok önemlidir. Fotoğrafçı başka fotoğrafçıları takip ve taklit eder. Hepimiz National Geographic dergisinin ilk su altı fotoğrafçısı David Doubilet’in hayatına özendik. Günümüzde son kuşak su altı fotoğrafçılarıdan Alex Mustard, Mike Bartick isimlerini ön plânda gösterebilirim. Türkiye’den isim vermeyim, çok değerli su altı fotoğrafçılarımız var ve hepsi arkadaşım.

Hangi hayvanlarla karşılaştığında heyecanlandın?

Heyecan hep var. Bu heyecan beklentilerinizle de alakalı. Ancak su altına dalmadan önce beklentileri bırakıp sürprizlere hazır olarak dalmanız lazım. Suyun altı bir hayvanat bahçesi değil. Bir hayvanı görmeyi hayal edip göremediğiniz oluyor.

Eğer bir deniz salyangozunu görmeyi hedeflemiş, çok aramış ve o dalışta görebilmişseniz heyecanlanıyorsunuz. Gün batımında mandarin balıklarının çiftleşmesini görmeyi bekleyip eğer görebiliyorsanız heyecanlanıyorsunuz.

Hangi hayvanlarla karşılaştığında ürktün?

Ben Jaws filmleriyle büyüdüm. Deniz mevsimi başlar başlamaz Jaws filmleri gösterime girerdi. Bu da köpekbalıklarına karşı korku oluşturdu. Zamanla bu korku ilgiye, saygıya dönüştü ve amacımız haline geldi.

Su altı fotoğrafçılığında Türkiye nerede? Türkiye’de en güzel fotoğraf çekilen yerler nereler?

Türkiye’deki su altı fotoğrafçılarımız, nitelik açısından dünyadaki su altı fotoğrafçılarla eşit, ama nicelik olarak çok gerideyiz. 8.000 + km kıyısı olan bir ülke olarak denize kıyısı olmayan ülkelerdeki su altı fotoğrafçılarından çok daha az sayıdayız.

Türkiye’deki dalış noktaları içinde herkesin çok tercih etmediği bir yer söyleyeceğim: İstanbul Sivriada. Burası gözlerden uzak kaldığı için sürprizlerle dolu bir yer ve çok renkli su altı fotoğrafları çekiliyor.

Dünyada nerelerde daldın? En sevdiğin dalış noktaları nereler?

Dünyada çok yerde daldım, ancak değişik ve bilinmeyen yerlerde dalmayı seviyorum. Mesela Antarktika’da daldığımda ortamda karşılaştığım balıkları ilk gören dalgıç ben oldum, balıkların gördüğü ilk dalgıç da bendim. Böyle bir ortamda dalmak çok farklı, bambaşka bir duygu.

Ateş Evirgen’e bu söyleşi için zaman ayırdığı ve de en önemlisi bu eşsiz görselleri bize sunduğu için çok teşekkür ediyorum. Su altının bilinmez güzellikleri, onun fotoğrafları, dergileri ve yayınları ile bize artık çok daha yakın.