Şiraz, Zağros Dağları’nda, 1600 metrelerde kurulmuş ve günümüze dek dokusunu korumayı başarmış bir kent. Şiraz ünvanları ile anılıyor: Güller şehri ve İran edebiyatının ünlü şairleri Hafız ve Sadi Şirazi burada yaşadığı için şairler şehri. Kentin Farsça’da anlamı ise Sır Şehri. Günümüzde ise buraya İran‘ın kültür başkenti deniyor.

Şarabın artık tadı yok, ama adı var Şiraz‘da. Bir zamanlar uçsuz bucaksız üzüm bağları olan ve şarap tadımı için Avrupa’dan turlar yapılan kent, şeriattan nasibini almış. Dünyaca ünlü Shiraz şarabının ana vatanında artık şeriat yönetimi nedeniyle hiç şarap bağı yok. Yüzlerce yıl öncesine dayanan şarap yapma geleneği, 1979 İslam devrimi ile son bulmuş. Şarap imalathaneleri kapatılmış, bağlar sökülmüş, bu kültür yok edilmiş.

Uğruna şiirler yazılan bu aşkın şehri, İran‘ın da en güzel kentlerinden biri. Bizse İsfahan‘dan 480 km çöl aşarak buraya geldik. Göreceğimiz güzellikleri ve hayran kalacağımızı bilerek…

Kent, Akamenid (Pers) İmparatorluğu döneminde kurulmuş, Sasaniler döneminde de önemli bir merkez olmuş. 693’te Müslüman Araplar tarafından alınarak Bağdat’a bağlı bir vilayet yapılmış. Cengiz Han ve Timur ordularının istilalarından haraç vererek zarar görmemeyi başaran Şiraz, o dönemlerde İslam medeniyetinin en gelişmiş şehriymiş. Zend Hanedanlığı’na da kuruluşundan yıkılışına kadar (1747-1779) başkentlik yapmış ve Zend Hükümdarı Kerim Han şehre önemli eserler bırakmış.

Şiraz otelleri

Burada çok güzel bir otel olan Karim Khan Otel‘de konakladık. Gerçi ilk başta Mehdi ve Tahire evlenme cüzdanını yanlarına almadığı için otele kabul edilmedik, ama polise gidip sorgulandıktan sonra getirdikleri belge, krizi çözümledi. Doğunun otantikliğini yansıtan bu tertemiz otel, Şiraz’da kaldığımız sürece keyfimize keyif kattı. Otelin öğlen ve akşam yemeği menüleri ve açık büfe salataları da inanılmaz lezzetliydi.

Şiraz gezilecek yerler

Ana cadde Kerim Han-e Zend Bulvarı, kenti boydan boya ikiye bölüyor. Gezilecek yerlerin çoğu da bu cadde üzerinde sıralanıyor.

Sadi Şirazi’nin türbesi

Burada doğup ölmüş, ama Moğol istilasından kaçmak zorunda kaldığından hayatı gezilerde geçmiş şair Sadi’nin türbesi gezmeye değer güzellikte. Felsefeyi sanatla birleştirmiş ve 30 yıldan fazla gezgin derviş olarak yaşamış olan Sadi, kendi deyimiyle ruhsal açlığını doyurmak için Kuzey Afrika’dan Hindistan‘a kadar dolaşmış. Beyaz mermerden türbesinin üzerinde: Şirazlı Sadi aşkın kokusunu saçacak, hatta onun ölümünden binlerce yıl sonra bile yazıyor.

Hafız’ın türbesi

Burada doğup yaşamış ve şiirlerinde hep kentin güzelliklerinden bahsetmiş olan Hafız’ın türbesi, mis gibi narenciye kokuları içinde keyifle geziliyor. Türbeyi gezen İranlılar’ın elinde Hafız’ın Divanı var. İranlılar buna Fal-e Hafız ismini vermiş. Rastgele seçtikleri sayfada okuduklarının, kendi geleceklerini yansıttığına inanıyorlar.

Kerim Han Kalesi

(Arg-e Shiraz)

Zend hanedanı Kerim Han tarafından yaptırılan kale, tam 250 yıllık. Kalenin girişinde Farsça Şiraz’a yeni gelen bir gezgin, uzun süre Kerim Han Sarayı’nın endamını övmekten geri kalmayacaktır yazıyor. 4 burçlu kalenin burçlarından birisi Pisa Kulesi gibi eğri duruyor. Kale çevresindeki dükkânlarda hazırlanan feluda (nişasta, buz, limon suyu ile yapılan tatlı) deneyebilirsiniz.

Vekil Camii

1773’de Zend hanedanı Kerim Han tarafından yapılmış cami, ziyaretçilerine her köşesinde ayrı güzellikte fotoğraf çekme imkanı sunuyor. Avlusu da göz kamaştırıyor.

Vekil Hamamı ve Müzesi

Hamam, Vekil Camii yanında yer alıyor. Hamama gelenlerin tasvir edildiği mumyalar müzesi, gezdiğimiz en ilginç müzelerden biri. Hamamdaki seslendirmeler de müzeye ayrı bir hava katmış.

Mehdi bugün her yerde önden gidip İranlılar’a satılan fiyattan biletlerimizi aldı, biz de girişte durumu çaktırmamak için sessiz kaldık, fakat hamamda bizden şüphelenip arkamızdan gelerek konuşmalarımızı dinlemişler. Çıkışta bizi durdurup bilet için aslında turist fiyatı ödemiş olmamız gerektiğini söylediler. İran‘ın tezatları bitmek bilmiyor; halkına 2.500 tümene sattığı bileti turiste 15.000 tümene satıyor, ama Humeyni’nin bütün dünya bilmelidir ki, bizim sorunlarımızın tüm nedeni yabancılar, özellikle Amerika’dır. Müslüman ülkeler tüm yabancılardan, özellikle de Amerika’dan nefret eder yazılı afişleri de sokakları süslüyor! Yani ben Müslüman olmasam benden nefret edecek, ama biletleri halkına sattığının 6 katına satmaya devam edecek! Zaten gördüğüm kadarıyla turist o kadar az ki, ülke adına ben çok üzüntü duydum. Böylesine bir medeniyet, şeriat kurallarını uygulaması nedeniyle her gün kendini dünyaya biraz daha fazla kapatıyor ve turist kaybediyor.

Şah-e Çerağ Türbesi

Burası Şii kültürünün en önemli yerlerinden biri. Şiiliğin önemli isimlerinden ve 12 imamdan biri olan İmam Rıza’nın kardeşi Seyid Emir Ahmed, düşmanları tarafından öldürülmüş ve burada türbesi yapılmış. Türbeye giriş ücretsiz, ama çadorsuz giriş yasak. Girişte elimdeki fotoğraf makinesini içeri almama izin vermediler ve beklememizi söylediler. Daha sonra yanımıza gelen yabancılar danışmanı bir kadın, onunla birlikte gezeceğimizi ve bu sayede fotoğraf çekebileceğimi söyledi. Böyle bir hizmeti turistlere sunan İran‘ı doğrusu takdir ettim 🙂 .  Türbede kaldığımız süre boyunca çadoru nasıl tutacağımı bilemediğimden zor anlar yaşamış olsam da bu etkileyici türbe için çektiğim her sıkıntıya değdi. Burası İran‘da en çok etkilendiğim türbe oldu!

Bu arada İran‘da camilerin hepsi 2 minareli. Bunun temsili olarak anlamı, insanın kollarını gökyüzüne kaldırıp tanrıya yakarmasını ifade etmesiymiş. Minareler insanın dua etmek için gökyüzüne kalkmış kollarını, aradaki kubbe de başını temsil ediyormuş.

Narenjestan Ghavam’ı Sarayı

19. yüzyılda inşa edilmiş pırıltılı sarayı gezmek ve fotoğraflamak oldukça keyifli. Sarayın serin bahçeleri UNESCO Dünya Mirası listesinde.

Zinat-ol Molk Köşkü

Narenjestan Sarayı’nın hemen yer alıyor. Girişinde İngilizce levhası bulunmadığı için burayı fark etmeyebilirsiniz. İçinde Kerim Han ve Sadi’nin de mumyaların bulunduğu köşk, görülmeye değer. Köşkün içindeki mumyalar, ziyaretçilerine Doğu kültürünü ve otantik havasını fazlasıyla yaşatıyor.

Bazar-ı Vekil

(Vekil Çarşısı)

İran‘ın en büyük kapalı çarşısı. Hediyelik eşya almak ve kentin havasını solumak için gelmelisiniz.

Nasır-e Mülk Camii

(Pembe Camii)

Cami, özellikle gün doğumunda vitraylarından süzülen ışıkların yarattığı güzelliği ile ünlü.

İrem Bağları

Kaçarlar zamanında İlhanlı hükümdarı Muhammed Ghori emriyle 13.yüzyıl ortasında yaptırılmış büyük bahçe ve köşk. Köşkün dış cephesinde ünlü doğu masallarından Ferhat ile Şirin ve Yusuf ile Züleyha‘dan bölümler var. Köşkün içi ziyarete kapalı, ama köşkün önünde fotoğraf çekmek, mis kokulu bahçede gezerken hoparlörden yayılan ve insanın ruhuna işleyen müziği dinlemek için görülmesi gereken bir park.

Farsça bahçeye Pardis, Şiraz’da ise İrem Bağı denmesi ise sebepsiz değil. Batı dillerindeki  paradise ve benzerleri, Farsça’daki bahçe kelimesinden türemiş. Persler inançlarında veya düşlerindeki cennet tanımını, bahçelerinde canlandırmış.

Kanallarla gelen su önce büyük havuzlarda toplanırmış. Cennette içinden su, şarap, süt ve bal akan 4 nehir olduğuna inanıldığı için havuzdaki su kanallarla 4’e bölünürmüş. Sonsuzluk hissine kapıldığım güller ve begonvillerle dolu bahçeler, huzurun diğer adresi olarak tanımlanabilir.

Persepolis

İlk dünya imparatorluğunu kuran Persler’in kendilerine yakışan başkenti olan Persepolis, MÖ 6 yüzyıl sonlarına doğru Pers Kralı I. Darius tarafından kurulmuş. İranlılar bu tarihi yere Taht-ı Cemşid yani Cemşid’in Tahtı adını vermişler. Burası, yazlık saray ve tören alanı olarak kullanılmak üzere yapılmış. Burayı Persepolis yazımda daha detaylı anlatacağım.

Ömer Hayyam için Şiraz’ın şarabı olmasa, şiir yazamazdı demişler. Biz ne yazık ki bu taddan yoksun kalarak ayrılmak zorunda kaldık. Yine de Şiraz, İrem Bağları ile İran gezimizin en güzel anılarında kalacaktı.

Dünyaları değişmem kızıl şaraba
Ay da ondan sönük, çoban yıldızı da
Şarap satanların aklına şaşarım
Ondan iyi ne var alınacak bu dünyada?